Svilups medicinals van per part enavos sin las enconuschientschas ch’ins ha gudagnà da pandemias, epidemias e lur crisas. Ma betg sulet svilups medicinals: Suenter il cumbat encunter il tifus en il 19avel tschientaner han ins chapì che igiena è indispensabla ed ins ha cumenzà a bajegiar chanalisaziuns.
Epidemias e pandemias èn crisas
Per il sociolog ed istoricher Flurin Condrau èn quellas malsognas era crisas ch’ina societad sto surmuntar. El ha scrit in cudesch davart svilups democratics suenter la colera en il 19avel tschientaner a Turitg. Da gliez temp devi protestas, per exempel cunter las bancas che devan nagins credits a purs e mastergnants. Suenter l’epidemia da colera han ins fundà la Banca Chantunala da Turitg.
Ins possia s’imaginar ch’era la crisa da corona chaschunia svilups positivs, di Flurin Condrau: Forsa che las forzas politicas en l’Italia cumenzian a trair per il medem sughet. E forsa che la discussiun davart custs da sanadad en Svizra prendia ina nova vieuta sche la societad vesia, pertge ch’i dovria insumma tut quests letgs per la tgira intensiva.
Ma in simpel mecanissem per buns svilups suenter talas malsognas, na datti betg.
Tschertga da culpants
En crisas existia dentant era la tendenza da tschertgar culpants. En il temp medieval eran quai adina ils Gidieus, di Flurin Condrau. L’odi encunter Gidieus era etablì e suenter epidemias hai dà violenza cunter Gidieus.
Ma era auters han stuì tegnair nà il chau: Suenter la colera dals onns 1830 han ins renfatschà als medis ch’els hajan tissientà ils umans per survegnir dapli morts per examinaziuns. En tschertas fasas han ins dà la culpa als paupers d’avair runà malsognas en citads.
Jau sun pauc surstà ch’i ha dà attatgas cunter Chinais.
Ed en il 20avel tschientaner hajan ins cumenzà a localisar tut il nausch en l’Asia. En il fratemp existia ina tscherta tradiziun dad inculpar l’Asia u en China per la derasaziun da malsognas.