Abitar a chasa - Bandunar il gnieu u pli gugent betg?

Rafael Gomes Machado – ha gia bandunà ses dachasa cun 14

Il siemi d’uffanza da Rafael Gomes Machado era da daventar profi da ballape. Cun 14 onns ha il giuven, ch’è oriundamain da Breil, gughegià da far in pass pli grond per cuntanscher questa finamira. Il FC Son Gagl era s’annunzià tar el. El ha survegnì la schanza da giugar en il cader da juniors e quai ha muntà per el da prender e pachetar la cofra, bandunar la famiglia, ir davent da Breil per star a Son Gagl, pli exact en ina chombra en il stadion dal FC Son Gagl.

La situaziun da viver è sa midada baud. La sfida è stada er il star lunsch davent da chasa. Betg simplamain esser en tschintg minutas a chasa e baterlar cun ils geniturs. Igl era mintgamai viadis da sur trais uras per turnar en Surselva e tut tenor situaziun cun dar gieus la fin d’emna, n'è el betg ì a chasa durant pliras emnas. Er sch'el era disà dad ir pli lunsch davent per trenar e turnar las sairas tard a chasa, è la midada tuttina stada gronda. Betg mo l’encreschadetgna per la famiglia ed il laschar enavos il frar pitschen da 10 onns na saja betg stà simpel. Per ils geniturs portugais eri per part grev cun la lingua. Uschia era Rafael Gomes Machado, il giuven da la Surselva, er en ina rolla d'exempel per ses frar e mussava bler a lez en scola. Quai n'ha el betg pli pudì far davent da Son Gagl. E quai è stada ina sfida per ses geniturs. Oravant tut l'entschatta saja quai stà grev.

Il sustegn dals geniturs e da ses frar haja el adina gì. I n'ha betg giugà ina rolla nua ch'ils gieus sajan stads – a Basilea u a Sion, els sajan adina vegnids a guardar ils gieus. Quai er per pudair passentar temp in cun l’auter avant u suenter il gieu. Cun quel sustegn ch'el aveva, n'haja el mai mess en dumonda il pass ch'el ha fatg. Fin ussa haja il ballapedist mai mess en dumonda quest pass ch'el ha fatg. Ussa, 13 onns pli tard, vesa il giuven da 27 onns quai in pau cun auters egls. Er da la vart finanziala haja el gì il sustegn da ses geniturs. Sper quai hajan er persunas privatas e stipendis gidà finanzialmain. Senza quest agid, na fiss quai betg stà pussaivel.

Er sche ses siemi da daventar profi da ballape na saja la fin finala betg ì en vigur. Il fieu per il ballape n'ha el anc betg pers e dat anc sco hobi en la segunda liga. Rafael Gomes Machado ha ussa dentant midà ses focus. Oz stat el en il chantun da Lucerna e fa il Master d'informatica d'economia. Quai ch'è restà fitg ad el da quel temp tar il FC Son Gagl, saja ch'el n'ha nagina tema pli da novas situaziuns.

Marc Solèr – è turnà a chasa

Avant intgins onns ha Marc Solèr bandunà il dachasa per ir a studegiar informatica en la Bassa. L'entschatta ha el abità en ina chombra da students e suenter è el ì ad abitar en in'abitaziun communabla cun amis. Er sche quai haja atgnamain funcziunà fitg bain, è el sa decidì da turnar a Cuira tar ses geniturs. Ina da las raschuns saja stada la pandemia. In autra raschun saja stà l'aspect finanzial. Ussa ha el ina sort WG cun ils geniturs, nua che tuts guardan in per l'auter.

Turnar enavos na saja insumma betg stà grev per el. El abitava avant cun amis en in'abitaziun communabla, nua ch'els stuevan er prender resguard in sin l'auter e quai saja il medem en la WG cun ils geniturs. Viver anc cun 27 onns cun ils geniturs, na disturbia betg el. Marc Solèr è cuntent da puspè abitar a chasa. Uschia saja el puspè pli da manaivel da la famiglia. El giaudia la cumpagnia e tuttina dovria el sias libertads. Adina esser in sin l'auter na less el betg.

Sch’el è ina giada a chasa, datti massa da discussiunar en davos maisa. E da quels discurs possian omaduas varts profitar. Uschia vegnian geniturs dal giuven student d'informatica savens en contact cun tematicas, cun las qualas els na vegnissan uschiglio betg confruntads. Ils geniturs da Marc Solèr han plaschair ch'el è returnà. Era sch'els èn gia sa disads vi da la situaziun da viver, saja quai bel ch'el è puspè a chasa. La mamma dal giuven da 27 onns, Gabriela Desax, profitescha fitg da ses return. Sin la dumonda, sch'els hajan per part da dar atras la tariffa en chasa u forsa schizunt da dir: Uschè ditg che ti abiteschas sut noss tetg, has ti da far quai che nus schain: menziuna la mamma, che quel patratg na saja mai vegnì ad ella. Quai saja in patratg ester.

Er sch'els sa cunvegnan fitg bain e possian profitar in da l’auter, per adina na vuless ella betg ch'el abiteschia a chasa, per ch'el possia forsa guardar dad els in di cura ch'els èn pli vegls. Quai saja in burdi ch'ella na vuless mai dar a dies a ses figl. El duaja er avair sia vita. La WG da generaziuns en la famiglia da Marc Solèr vegn pia baud u tard ad avair ina fin. Cura quai saja, laschan els decider il destin.

Silvana Demont – n'ha mai vulì bandunar il dachasa

Silvana Demont è creschida si ed ha vivì l'entira vita a Castrisch. Ella aveva ina fitg buna e stretga relaziun cun sia mamma. Quella buna relaziun saja stada in grond sustegn per ella, pertge che la vita da Silvana Demont è sa midada fitg baud. Ella è numnadamain vegnida mamma gia cun 17 onns.

Perquai ch'ella ha absolvì in emprendissadi a Glion, ha sia mamma prendì la decisiun ch'ella na giaja betg pli a lavurar per guardar dals uffants da sia figlia. Sia mamma, cun ragischs talianas, saveva cuschinar fitg bain e Silvana Demont giudeva d'adina vegnir a chasa a mangiar. Betg mo pervia dals pasts, mabain er per passentar temp cun la figlia. Sch'il sustegn da sia mamma na fiss betg stà uschè grond, avess ella gì da tschertgar autras pussaivladads dad ir enturn cun quella situaziun. Uschia han els er gì mintga di contact ina cun l'autra. L'abitaziun partevan els tuts ensemen.

Cura che la giuvna mamma è vegnida pli veglia, èsi gia stà da prender la proxima decisiun. La chasa nua ch'ella aveva passentà tants onns ensemen cun la famiglia, era tuttenina scritta ora per vender. Er sche Silvana Demont aveva gì pir 25 onns,  haja ella prendì la decisiun da cumprar la chasa ed uschia n'haja er nagin stuì bandunar quella. L'abitaziun sura saja alura stada a disposiziun per ella e ses uffants. Er cura che lezs èn vegnids pli vegls e creschids, sajan els adina stads qua in per l’auter. Ella n'ha mai gì il giavisch dad ir davent, n'er betg cura ch'ella è vegnida pli veglia. Damai che la chasa appartegneva lura ad ella, fissi stà en ses egls tup dad ir davent.

Cura che la mamma da Silvana Demont è vegnida pli veglia, saja la vita tuttenina puspè sa midada. La rolla da tgirar saja vegnida barattada. Sia mamma è vegnida dementa ed ha duvrà agid. Er il patratgar saja lura sa midà. La responsabladad saja stada fitg preschenta, er sch'ella aveva quai gia cun ils uffants. Simpel na saja betg stà. Il patratg, tge che sia mamma fetschia u sch'ella è sa fatga mal, saja adina stà preschent. Ella haja fatg tut per sia mamma. Er la figlia giuvna, la Sina Demont, haja sustegnì ella durant quest temp. Set onns èn ellas s'occuppadas da la tatta, fin ch'i n'è betg pli ì.

Sia mamma stat ussa cun 92 onns en chasa da vegls. Quella midada saja greva ed els emprovian adina dad ir a visitar la tatta. Silvana Demont guarda en il futur e na less betg che la figlia stoppia guardar dad ella. Quai na possia ella betg pretender da sia figlia. Er sch'ella na pretenda betg quai da ses uffants, ha ella giudì fitg quest temp cun la famiglia ed ha silsuenter gugent surpiglià il pensum da tgirar la mamma e sche la situaziun cun la lavur fiss autra, tgirass ella anc oz sia mamma.