Siglir tar il cuntegn

Costums Tranter fascinaziun e tradiziun

Or da noss mintgadi èn els svanids, ma i dat adina puspè occasiuns per prender els ord stgaffa ed ils metter en parada. Ils costums tradiziunals. La fin d‘emna dals 17 e 18 da zercladur hai cun la Festa federala da jodlar a Zug, la festa da chant distructuala a Müstair, la festa da lutga grischuna glarunaisa a Flem e la prozessiun da son Gion Battesta sisum la Surselva almain dà quatter da quellas occasiuns. Nus avain discurrí cun duas dunnas da Mustér, che han ina vasta experientscha sin quest champ, sur dal plaschair per costums.

Co che tut ha cumenzà

La fascinaziun per ils costums tradiziunals è naschida tar Giuseppa Hosang-Flepp che ha ussa 85 onns, gia d’uffant. Sco mattetta da scoletta accumpagnava ella ses bab a baselgia e processiun. Ella era fascinada da las dunnas cun ils costums nairs ch'avevan en baselgia in banc mo per ellas. Ses bab haja lu declerà ad ella che quai saja il costum grischun. Quel mument haja ella pensà: «Quai fatsch jau era in di». Sco matta gidava ella a la dunna Flury che manava l'ustaria Rezia. La dunna bainstanta saja stada ina da las dunnas che purtava da las processiuns in costum nair.

Fini Flury ha raquintà e declerà a mai tut quai ch'ella saveva dals differents costums dal Grischun. Uschia che jau sun vegnida sin quai – e mai lascha dar quai.
Autur: Giuseppa Hosang-Flepp
Trachten Bündner Tracht Arbeitstracht Sonntagstracht Festtagstracht
Legenda: Las expertas sch'i va per costums grischuns. Ermelinda Casanova-Deflorin e Giuseppa Hosang-Flepp (da sanester a dretg). RTR
audio
Ils costums tradiziunals dal Grischun
ord Actualitad dals 21.06.2023. Maletg: RTR
laschar ir. Durada: 4 minutas 43 Secundas.

La dunna Flury haja era ditg ad ella, che sch'ella guardia ch'ils costums vegnan puspè en vita, sche paja ella tge ch'i dovria. Ditg e fatg. Ensemen cun Ermelinda Casanova-Deflorin, che stat mademamain a Mustér ha ella fundà ils 14 d'avust 1979 l'Uniun da costums Mustér. E durant quels passa 40 onns han ellas emprendì ina massa sur da costums.

La diversitad dals costums en il Grischun

En noss chantun ins differenziescha tranter trais tips principals. Il costum da lavurdi e quel da dumengia è en l'entir Grischun medem. Il costum da festa perencunter sa differenziescha da vallada tar vallada.

Il costum da lavurdi

Trachten Bündner Tracht Arbeitstracht Sonntagstracht Festtagstracht
Legenda: Ils differents costums da lavurdi dal Grischun. Societad grischuna da costums

El consista or d'ina rassa che po avair la colur brin, blau, cotschen (rost) ubain verd. Quella sa mintgina tscherner tenor gust. Vitiers vegn ina blusa cun mongia lunga u curta senza culier, in scussal sdrimà en la colur da la rassa. Plinavant datti ina chapella da strom ch'ins sa purtar u prender sin il dies ed in faziel da langa sur las spadlas.

Il costum da dumengia

La rassa dal costum da dumengia datti en cotschen (rost), blau, brin e nair. Er qua sa mintgina tscherner tge colur che plascha il meglier. La blusa cun fauldas tschentadas è alva, er quella po avair mongias lungas u curtas. Il scussal è savens alv cun pitg da crusch en la colur da la rassa. Sin testa porta ins in capadüsli, che vesa or sco in pitschen chapè.

Trachten Bündner Tracht Arbeitstracht Sonntagstracht Festtagstracht
Legenda: Ils differents costums da dumengia dal Grischun. Societad grischuna da costums

Il costum da festa

La terza varianta è il costum da festa. Lez è en mintga vallada different. Il pli enconuschent è probabel il costum engiadinais. El consista per regla or d'ina blusa, ina rassa ord taila da launa, in corset, in schal ed in scussal da seida surcusì ed in accessori per la testa sco in capadüsli ubain ina schlappa.

Cun tut ils costums porta ins chalzers nairs cun ina fivla e per regla chaltschiels alvs. I dat dentant er excepziuns, en Partenz porta ins per exempel chaltschiels cotschens.

Per laschar far in costum, en spezial in da festa, dovri pazienza e daners. Ils costums ston vegnir cusias e surcusias tenor las directivas da la societad grischuna da costums.

14 onns pazienza

Gist Ermelinda Casanova-Deflorin ha stuì avair pazienzia. Il 1976 ha ella cumenzà a laschar far las parts dal costum. Toc per toc. E da Sogn Placi, ils 11 da fanadur 1990, haja ella alu pudì purtar per l'emprima giada ses costum – e quai cun detg plaschair co ch'ella di.

Trachten Bündner Tracht Arbeitstracht Sonntagstracht Festtagstracht
Legenda: Regurdientschas a pli baud. Fotografias ord il album da dunna Flury ch'ella aveva surdà avant sia mort a Giuseppa Hosang-Flepp. RTR

Uschia co che las duas amias raquintan para il costum da festa sursilvan d‘esser lur favurit. Quel d'Ermelinda Casanova-Deflorin en cotschen e quel da Giuseppa Hosang-Flepp en nair, sco quels da las dunnas ch‘ella admirava scu mattatscha da las processiuns.

Nus tschertgain Voss pli bels maletgs en costum

Co sa participar

Avrir la box Serrar la box

Tramettai Vossa(s) fotografia(s) cun Voss num via mail a multimedia@rtr.ch ubain per WhatsApp a 079 200 70 07.

Dretgs da fotos

Cun trametter fotografias ad RTR essas Vus d’accord che las datas da persunas vegnan duvradas en connex cun l'acziun «Costums». Dapli infurmaziuns chattais Vus sut https://www.rtr.ch/dretgs.

Vinavant dais Vus uschia Voss consentiment che las fotografias pon vegnir publitgadas sin rtr.ch e ses chanals socials.

RTR resalva il dretg da betg publitgar fotografias.

RTR actualitad 08:00

Artitgels legids il pli savens