Peschs che sgolan, pleds che serpegian, persunas che discurran – lingua n’è betg be udibla, ma er visibla e schizunt palpabla. Quai mussa actualmain in’exposiziun tematica en il Museum d’art dal Grischun a Cuira. «Co che la lingua inventa il mund» maina en crusch ed en travers tras la cuntrada linguistica grischuna, navighescha lunsch sur ils cunfins sur mar tar l’anteriura colonia franzosa Île de France ed enavos per mussar che l’universal è il regiunal e viceversa.
Il diari mirveglius da Gion Casper Collenberg
Punct da partenza per l'exposiziun è il diari dal giuven chombrer da Lumbrein, Gion Casper Collenberg, che accumpogna ses patrun, in ritgun da Paris, sin l'insla colonisada dals Franzos, l'Île de France u oz Mauritius. Per ses confamigliars en Lumnezia scriva e dissegna Collenberg in rapport detaglià da quest viadi, che dura in mez onn e che oscillescha tranter lungurella da plum e cumbats per vita e mort:
Gion Casper Collenberg – stgaffir maletgs dad in mund ester
-
Bild 1 von 4. Aventura en pled e maletg –. l’onn 1765 ha descrit l’aventurier da Lumbrein ses viadi mirveglius a Mauritius. Bildquelle: RTR.
-
Bild 2 von 4. Radund 4’000 uras en bartga a vela – . quai era il viadi da Gion Casper Collenberg a l’Île de France, il Mauritius dad oz, l’on 1765. Bildquelle: RTR.
-
Bild 3 von 4. Inscunters cun fenomens nunenconuschents -. per ils ses a chasa descriva Collenberg peschs che sgolan. Bildquelle: RTR.
-
Bild 4 von 4. Michele Badilatti han rendì publica l’ovra spectaculara -. il linguist ha transcrit ed analisà quest document rumantsch da valur istorica. Bildquelle: RTR.
L'exposiziun vul illuminar la forza da la lingua da stgaffir imaginaziuns, crear raquints fictivs ed uschia diriger la vista dal mund. Ella sa deditga a fenomens linguistics, che valan tant per il Grischun sco er per autras linguas en tut autras parts dal mund.
Lingua ed identitad en dialog – u betg pli
Uschia descriva per exempel l’artista Zineb Sedira en sia ovra «Mother Tongue» co che culturas ed epocas sa scuntran en las linguas. Sin sia installaziun da video tematisescha ella sin trais moniturs co che linguas vegnan e passan en il context da la migraziun:
Zineb Sedira «Mother Tongue» (2002)
-
Bild 1 von 4. 3 moniturs – . in'installaziun che mussa ils midaments linguistics che la migraziun sa avair per consequenza. Bildquelle: RTR.
-
Bild 2 von 4. Monitur 1 –. in dialog tranter mamma e figlia, la mamma en arab, la figlia, l’artista Zineb Sedira, en franzos – ed ellas duas sa chapeschan tuttina. Bildquelle: RTR.
-
Bild 3 von 4. Monitur 2 – . in dialog tranter mamma e figlia, la mamma, l’artista Zineb Sedira, en franzos, sia figlia en engles ed er ellas sa chapeschan. Bildquelle: RTR.
-
Bild 4 von 4. Monitur 3 – . in dialog tranter nona ed biadia, la nona en arab, la biadia en engles – ed ellas na sa chapeschan pli. La communicaziun sa perda. Bildquelle: RTR.
Damian Jurt, il curatur da l’exposiziun maina la Marella ad ina gita auditiva da Gion Casper Collenberg ed Alois Carigiet sur Not Vital ed Erica Pedretti fin a Bruce Nauman e Susan Hiller. La cuntrada linguistica survegn fatscha e furma e la Marella porscha cun visitar il museum d’art purtrets per las ureglias.
In pitschen sguard en l'exposiziun
-
Bild 1 von 8. Damian Jurt ha curatà l'exposiziun en il mund da las linguas. Bildquelle: RTR.
-
Bild 2 von 8. In vers iconic rumantsch vegn spievlà en in raquint da l'autura Gianna Olinda Cadonau, scrit per la publicaziun accumpagnanta da l'exposiziun. Bildquelle: RTR.
-
Bild 3 von 8. L'autura e poetessa Gianna Olinda Cadonau ha contribuì cun sia interpretaziun dal citat da Giachen Caspar Muoth «Stai si defenda» a l'exposiziun. Bildquelle: RTR.
-
Bild 4 von 8. Reminiszenzas ad Uorsin en l'intepretaziun da l'artist Pascal Lampert. Bildquelle: RTR.
-
Bild 5 von 8. L'artist Pascal Lampert lascha reviver cun in zampugn, in letg da lain e raquints dal Chalandamarz via autpledader ses maletg dal Chalandamarz. Bildquelle: RTR.
-
Bild 6 von 8. Sche vus vulevas adina gia savair co ch’ina cuntrada linguistica è da sa metter avant – Maude Léonard-Contant dat ina resposta. Bildquelle: RTR.
-
Bild 7 von 8. En la cuntrada linguistica da Maude Léonard-Contant daventa ina culauna in stritg d'uniun tranter dus pleds. Bildquelle: RTR.
-
Bild 8 von 8. Ina pitschna invista en ina da las salas d'exposiziun, che dattan in maletg multifar da quai che lingua sa esser. Bildquelle: RTR .