Lavur d'uffants en Svizra - «Ils uffants èn vegnids privads da lur uffanza»
Abusads, malduvrads, sfurzads: Tschientmillis uffants han stuì lavurar en Svizra en il 19- e 20-avel tschientaner. Quai sut nauschas circumstanzas e cun consequenzas gravantas. In'exposiziun dilucidescha ina vart pauc perscrutada e stgira da l'istorgia svizra – ed era grischuna.
Pli baud èn mattas e mats en Svizra vegnids integrads baud en il process da lavur. Ils uffants han savens prestà ina contribuziun indispensabla per l'existenza finanziala da lur famiglias, spezialmain en l'agricultura. Uffants pertgiravan muvel, faschevan or d'uigl e gidavan a far fain. Ma els battarinavan era, filavan, nettegiavan u producivan rauba.
La dira lavur dals uffants en l'industria
Cun l'industrialisaziun en il 19-avel tschientaner èn uffants vegnids malduvrads sco forzas da lavur bunmartgadas en numerusas fabricas en Svizra, principalmain en fabricas da textilias. Fin 16 uras il di u era da notg han els stuì sa mazzacrar, per part gia a partir dad 8 onns. Per pajas miserablas han ils uffants fatg lavurs simplas, repetitivas e savens privlusas. Quai ha gì grevas consequenzas per lur svilup psichic e fisic ed ha era sminuì lur scolaziun.
audio
«Ils uffants èn vegnids privads da lur uffanza» - part 2
07:19 min, ord Vita e cretta dals 23.06.2024.
laschar ir. Durada: 7 minutas 19 Secundas.
I n’ha anc mai dà in’exposiziun davart la lavur d’uffants en Svizra. Il tema n'è era betg vegnì perscrutà detagliadamain.
Fotografias da l'exposiziun
1 / 7
Legenda:
Retgamader a chasa al pantograf da la maschina da retgamar, mattet a la maschina d'enfilar, enturn 1912, plitgunsch Appenzell.
Museum naziunal svizzer
2 / 7
Legenda:
Tenscharia d’ina suernaria da saida, enturn 1890-1936, Rudolf Zinggeler-Danioth, en ina fabrica da ses bab, Kilchberg.
Museum naziunal svizzer
3 / 7
Legenda:
A l'entrada da l'exposiziun «Arbeitende Kinder im 19. und 20. Jahrhundert».
Museum naziunal svizzer
4 / 7
Legenda:
Sguard en l’exposiziun, sectur tematic «agricultura ed industria pitschna».
Museum naziunal svizzer
5 / 7
Legenda:
Sguard en l'exposiziun, sectur tematic «industria da chasas d'uffants».
Museum naziunal svizzer
6 / 7
Legenda:
Sguard en l'exposiziun, sectur tematic «lavur da fabrica».
Museum naziunal svizzer
7 / 7
Legenda:
Sguard en l'exposiziun, sectur tematic «la stanza da scola».
Musem naziunal svizzer
Ils «Schuobacheclers» – ils uffants sclavs dal Grischun
Durant la Segunda Guerra da Coaliziun (1799-1801) ha la paupradad chaschunà ch'uffants da la Svizra orientala èn ids en la Svevia Superiura per lavurar. La gronda part dals «Schuobacheclers» eran tranter 6 e 14 onns e derivavan per exempel da las regiuns rumantschas dal Grischun. Da la part sura da la Surselva, da la Lumnezia u dal Surmeir. Els marschavan a pe en gruppas fin a Ravensburg, nua ch'els vegnivan purschids als purs sin in martgà da sclavs. Ils «Schuobacheclers» lavuravan sin bains purils ubain en la lavur da chasa, per albiert e dunsena e per in salari modest.
Instrucziun obligatorica ed independenta da la confessiun
Avrir la boxSerrar la box
Cun la revisiun da la Constituziun federala dal 1874 è vegnida introducida l'instrucziun elementara obligatorica, gratuita ed independenta da la confessiun. Enconuschientschas da leger e scriver na vegnivan dentant betg consideradas sco indispensablas per la vita da mintgadi da la gronda part da la populaziun. Ils circuls conservativs avevan refusà l'obligaziun d'ir a scola gratuita, perquai ch'els temevan che la furmaziun vegnia a distrair ils uffants da purs da lur activitad agricula. L'instrucziun ha pudì vegnir dada en scolas publicas, privatas u en scolas da chasas d'uffants. La surveglianza è stada chaussa da las autoritads communalas e chantunalas.
Emprims pass da meglieraziun
L'obligaziun naziunala d'ir a scola da l’onn 1874 e la lescha da fabricas dal 1877 avevan meglierà la situaziun. Tut ils uffants stuevan ir a scola ed ad uffants sut 14 onns eri ussa scumandà da lavurar. Malgrà quai èn ils uffants ord famiglias povras savens restads forzas da lavur indispensablas. Per exempel uffants plazzads extrafamigliar, tals en chasas d'uffants u ils «Spazzacamini» tessinais che nettegiavan ils chamins en Italia.
Tar ils uffants plazzads en chasas d’uffants era l’idea d’educar els entras la lavur a la lavur, per evitar ch’els daventian uschè immorals sco lur geniturs.
Legenda:
L'istoricra e curatura da l'exposiziun Rebecca Sanders avant ina fotografia d'uffants che lavuravan sin in bain puril.
RTR
Emprima lescha naziunala da fabricas
Avrir la boxSerrar la box
L'onn 1877 ha il pievel svizzer approvà – cunter la resistenza da blers industrials – ina lescha federala fitg innovativa davart la lavur en las fabricas (Lescha da fabrica). Il stadi svizzer ha introducì directivas che reglan il temp da lavur, protegian spezialmain ils uffants e las dunnas e che reglan la libertad da contract e l'autonomia dals interprendiders. Quai è stà ina premiera sin plaun internaziunal.
La lescha da fabrica ha limità il di normal da lavur ad indesch uras per di, scumandà lavur da notg e da dumengia, er uschia l'occupaziun d'uffants sut 14 onns e da dunnas intginas emnas avant e suenter la pagliola. I valeva dentant mo per fabricas, betg per ils blers manaschis d'industria pitschens, nundir per l'agricultura. Funtauna: Istorgia da la segirezza sociala en Svizra
E co è la situaziun oz?
L'onn 1997 ha la Svizra ratifitgà la Convenziun da l'ONU davart ils dretgs da l'uffant. La lavur d'uffants è oz scumandada prest dapertut sin il mund. Tuttina ston er oz anc var 160 milliuns mattas e mats lavurar, per exempel sin plantaschas, en fabricas u en minas.
Il destin dals uffants che lavuravan en Svizra mussa l'exposiziun actuala «Arbeitende Kinder im 19. und 20. Jahrhundert» en il Forum da l'istorgia svizra a Sviz, che Vita e cretta visita.
audio
«Ils uffants èn vegnids privads da lur uffanza»
56:28 min, ord Vita e cretta dals 23.06.2024.
Maletg: Leonard von Matt / Fundaziun svizra per la fotografia
