Pli baud èn mattas e mats en Svizra vegnids integrads baud en il process da lavur. Ils uffants han savens prestà ina contribuziun indispensabla per l'existenza finanziala da lur famiglias, spezialmain en l'agricultura. Uffants pertgiravan muvel, faschevan or d'uigl e gidavan a far fain. Ma els battarinavan era, filavan, nettegiavan u producivan rauba.
La dira lavur dals uffants en l'industria
Cun l'industrialisaziun en il 19-avel tschientaner èn uffants vegnids malduvrads sco forzas da lavur bunmartgadas en numerusas fabricas en Svizra, principalmain en fabricas da textilias. Fin 16 uras il di u era da notg han els stuì sa mazzacrar, per part gia a partir dad 8 onns. Per pajas miserablas han ils uffants fatg lavurs simplas, repetitivas e savens privlusas. Quai ha gì grevas consequenzas per lur svilup psichic e fisic ed ha era sminuì lur scolaziun.
I n’ha anc mai dà in’exposiziun davart la lavur d’uffants en Svizra. Il tema n'è era betg vegnì perscrutà detagliadamain.
Fotografias da l'exposiziun
-
Bild 1 von 7. Retgamader a chasa al pantograf da la maschina da retgamar, mattet a la maschina d'enfilar, enturn 1912, plitgunsch Appenzell. Bildquelle: Museum naziunal svizzer.
-
Bild 2 von 7. Tenscharia d’ina suernaria da saida, enturn 1890-1936, Rudolf Zinggeler-Danioth, en ina fabrica da ses bab, Kilchberg. Bildquelle: Museum naziunal svizzer.
-
Bild 3 von 7. A l'entrada da l'exposiziun «Arbeitende Kinder im 19. und 20. Jahrhundert». Bildquelle: Museum naziunal svizzer.
-
Bild 4 von 7. Sguard en l’exposiziun, sectur tematic «agricultura ed industria pitschna». Bildquelle: Museum naziunal svizzer.
-
Bild 5 von 7. Sguard en l'exposiziun, sectur tematic «industria da chasas d'uffants». Bildquelle: Museum naziunal svizzer.
-
Bild 6 von 7. Sguard en l'exposiziun, sectur tematic «lavur da fabrica». Bildquelle: Museum naziunal svizzer.
-
Bild 7 von 7. Sguard en l'exposiziun, sectur tematic «la stanza da scola». Bildquelle: Musem naziunal svizzer.
Ils «Schuobacheclers» – ils uffants sclavs dal Grischun
Durant la Segunda Guerra da Coaliziun (1799-1801) ha la paupradad chaschunà ch'uffants da la Svizra orientala èn ids en la Svevia Superiura per lavurar. La gronda part dals «Schuobacheclers» eran tranter 6 e 14 onns e derivavan per exempel da las regiuns rumantschas dal Grischun. Da la part sura da la Surselva, da la Lumnezia u dal Surmeir. Els marschavan a pe en gruppas fin a Ravensburg, nua ch'els vegnivan purschids als purs sin in martgà da sclavs. Ils «Schuobacheclers» lavuravan sin bains purils ubain en la lavur da chasa, per albiert e dunsena e per in salari modest.
Emprims pass da meglieraziun
L'obligaziun naziunala d'ir a scola da l’onn 1874 e la lescha da fabricas dal 1877 avevan meglierà la situaziun. Tut ils uffants stuevan ir a scola ed ad uffants sut 14 onns eri ussa scumandà da lavurar. Malgrà quai èn ils uffants ord famiglias povras savens restads forzas da lavur indispensablas. Per exempel uffants plazzads extrafamigliar, tals en chasas d'uffants u ils «Spazzacamini» tessinais che nettegiavan ils chamins en Italia.
Tar ils uffants plazzads en chasas d’uffants era l’idea d’educar els entras la lavur a la lavur, per evitar ch’els daventian uschè immorals sco lur geniturs.
E co è la situaziun oz?
L'onn 1997 ha la Svizra ratifitgà la Convenziun da l'ONU davart ils dretgs da l'uffant. La lavur d'uffants è oz scumandada prest dapertut sin il mund. Tuttina ston er oz anc var 160 milliuns mattas e mats lavurar, per exempel sin plantaschas, en fabricas u en minas.
Il destin dals uffants che lavuravan en Svizra mussa l'exposiziun actuala «Arbeitende Kinder im 19. und 20. Jahrhundert» en il Forum da l'istorgia svizra a Sviz, che Vita e cretta visita.