Ch’ins sa prepara sch’ins è en speranza surtut sin la naschientscha da l'uffant e ch’il temp suenter lezza ha plitost segunda prioritad, e che tezzar in uffant n’è betg adina uschè intuitiv, romantic e simpel sco quai ch'i para, quai san bleras mammas ord atgna experientscha.
Persuenter datti strusch in tema ch'occupa ina dunna ch’è vegnida da frestg mamma uschè fitg sco quel dal dar latg. En quest artitgel pudais vus leger da las experientschas da trais dunnas che han tuttas gì sias sfidas cun il dar latg. Sfidas che bleras dunnas pudessan enconuscher u che mammas frestgas pudessan inscuntrar.
Trais mammas, trais istorgias, ina finamira: il meglier per l'uffant
Trais mammas raquintan lur istorgia. Ina mamma che ha tezzà sur plirs onns. Lura ina mamma che avess gugent tezzà, ma ch’aveva betg avunda latg. Ed ina mamma ch’è sa decidida sapientiv encunter il dar latg.
L’experientscha da la mamma ch’ha gì ina istorgia da tezzar sco or dal cudesch, manca sapientiv. Persuenter vegnan a pled ina cussegliadra da dar latg ed ina istoricra, che mettan a lieu l’in u l’auter fatg e mitus.
La mamma che dat ditg latg
Isabelle Poltera dat uss dapi prest set onns latg. L’emprim tezzava ella mo ses uffant emprim-naschì. Pli tard l’emprim-naschì ed l’uffant mesaun. Lura mo il mesaun. Ed ussa, dapi circa in onn survegnan il mesaun e l’uffant pitschen latg mamma.
Ma il dar latg n'haja tar ella betg funcziunà da l’entschatta davent uschè simpel, sco quai ch'i para ussa forsa. Ella haja suenter la naschientscha da l’emprim uffant stuì dar, sper ina pitschna part latg mamma er la buttiglia cun latg en pulvra. Cun agid d’ina cussegliadra da latg ed il barat en la gruppa da Facebook «Stillen Schweiz» haja ella lura entaifer da circa 12 emnas pudì reducir la buttiglia toc e toc enfin che l'uffant pudeva baiver mo pli ses latg-mamma.
Barat da savida gidia
La mamma da trais uffants ha l’impressiun che ses start da tezzar fiss stà bler pli simpel sch’ella avess gia gì da l’entschatta davent la savida ch’ella haja oz, entras s’infurmar activ ed il sa leger en en la materia. Surtut entras la gruppa da Facebook «Stillen Schweiz» haja ella percurschì che tezzar po far problems e ch'i saja normal sch'ins ha problems.
Isabelle Poltera vesa tar il manco da savida er in problem politic. Las trais cussegliaziuns da tezzar che la cassa da malsauns paja na tanschian betg. En spezial sch’ins vulessi s’infurmar gia avant la naschientscha, saja ina giada gia duvrada. E sch’ins haja lura problems saja quai memia pauc.
Termins supplementar per cussegliaziuns ston ins lura pajar sez. E quai na po betg mintgina sa prestar.
Er il «goody» che tschertas cassas da malsauns pajan tranter 100 e 250 francs sch’ins tezza almain 10 emnas, possia parair fitg ditg sch’i na funcziunia betg a partir da l’entschatta.
Da l'avair memia pauc latg tar il dar ditg latg
Isabelle Poltera ha surmuntà il problems da l’entschatta. Actualmain tezza ella sco menziunà dus uffants il medem mument. Questa metoda sa numna tandem. E quella haja gì per Isabella Poltera plirs avantatgs. Per exempel ch’ils fragliuns eran pli pauc schiglius l’in sin l’auter, en spezial suenter la naschientscha, che munta ina gronda midada per ils fragliuns pli gronds.
Tezzar in uffant grond en la publicitad
Uffants pli gronds che vegnan tezzads en la publicitad ves’ins pauc. Er Isabella Poltera sa tegna enavos e tezza primarmain en las atgnas quatter paraids. Ma pertge irritescha il maletg da l'uffant grond che vuless baiver dal sain?
La professura per l’istorgia dal 19 e 20avel tschientaner a l’universitad da Basilea, Caroline Arni declera che quai haja da far insatge cun noss maletg dal individi independent ed autonom. Nossa societad ha l’aspectativa ch’in uffant vegnia fitg spert independent.
La cussegliadra da dar latg, Franziska Summermatter ha anc in’autra teoria. En sia scolaziun saja vegnì ditg che dar latg saja insatge fitg sexual. Ella è dentant persvadida che quai na saja betg il cas.
L’istoricra Caroline Arni manegia tar l’aspect sexual, ch'igl haja ord vista istoric-culturala da far cun quai ch’il sain, sco caracteristica sexuala secundara, saja ensemen cun il corp da la dunna chargià sexual. Quai sa mussia per exempel en l'art ed en la reclama. Il sguard sexualisà sin il corp feminin saja ancrà ferm en nossa cultura. Ed ella pensà che quai sa mussia er tar il tezzar.
Ed er la mamma che dat gia ditg latg, Isabelle Poltera, crai che la sexualisaziun gioghia ina rolla:
Jau stoss dir che jau aveva er quest maletg, avant che jau aveva mezza uffants. Ed uss stos jau dir, na! Quai n'è absolutamain nagut sexual!
«Mintga mamma po dar latg» – na!
Nus midain scena e vegnin tar nossa segunda protagonista, Tinetta Rauch. La dunna che viva cun sia famiglia a Turitg, prenda dapi sia uffanza medicaments en furma da hormons da crescher. Ses medi ch'accumpogna ella schon da pitschen ensi haja adina ditg che quels medicaments na sajan nagin problem per dar latg perquai ch’els n'hajan betg influenza sin l’uffant.
Las medias ch'han accumpagnà Tinetta Rauch suenter la naschientscha da ses uffant en l’ospital, han dentant vis quai in pau auter. Perquai ch’ellas n’avevan nagin’experientscha cun questa situaziun avevan ellas cusseglià a Tinetta Rauch da dar a l’uffant novnaschì latg en pulvra e da pumpar giu il latg mamma per ch’il corp mantegnia la producziun da latg. Suenter bundant in di sajan las medias lura vegnidas a la conclusiun:
Apunta, ch’il docter dals hormons di, ch'i na saja nagin problem, ma ch’ellas na hajan naginas referenzas che cumprovan quai. E che jau duess decider sezza.
Per Tinetta Rauch ina situaziun pauc agreabla. Ella era in pau surdumandada cun l’entira situaziun gist suenter la naschientscha e na saveva sezza betg tge che fiss il meglier. Ma ella saja lura sa decidida ch’ella vulessi dar latg mamma ed haja immediat cumenzà. Il latg na vegniva però betg endretg.
A chasa saja ella vegnida accumpagnada d’ina spendrera, l’emprim temp suenter la naschientscha. L’uffant haja pers in pau pais, ma en il rom da l'ordinari. La spendrera haja sin quai cusseglià da pumpar giu il latg e dar el cun la buttiglia per ch’i saja pli simpel da baiver per l’uffantin. Quai ch’ella pumpava giu na saja dentant betg stà avunda e l’uffant survegniva perquai sper il latg mamma vinavant er latg en pulvra.
Il tezzar zaccava tant Tinetta Rauch sco er ses uffantin, uschia ch’ella haja decidi suenter circa in emna da chalar dal tuttafatg cun latg mamma. Per la mamma frestga saja quai stà la dretga decisiun ed er per ses uffant n'haja ella percurschì nagins disavantatgs.
Hormons, stress e squitsch
I dettia differents motivs per memia pauc latg, declera Franziska Summermatter, ch'ha passa 40 onns experientscha professiunala cun dunnas che tezzan. D’ina vart motivs medicinals sco problems cun la glonda tiroida (tud. Schilddrüse) u sch’ina part da la placenta è restada enavos en la madra e producescha vinavant hormons da gravidanza. Tals scenaris valia adina da sclerir sco emprim.
Ma er stress, squitsch e dolours pon reducir il latg. Cortisol, ch’il corp producescha sch’ins ha mal ed adrenalin che vegn en funcziun sche nus avain stress, èn omadus hormons che frainan in auter hormon, il prolaktin, ch’il corp dovra per producir latg.
Sche jau tgir ina mamma frestga e di ad ella «Vus stuessas schon dar dapli latg, igl n’è betg bun sch’il uffant sto sbragia uschia…», alura fatsch jau anc dapli squitsch ad ella. En quel temp survegn la mamma pauca sien e sa fa gia blers auter quitads. Durant quest temp suenter la naschientscha è tut fitg, fitg sensibel e suttapost per disturbis.
Er Tinetta Rauch è stada confruntada cun stress e squitsch. Ella di che ses conturn la haja sustegnì tar la decisiun da chalar da tezzar, tuttina haja dà ina situaziun nunspetgada. Ina amia l'aveva dumandà sch'ella na haja betg problems psichics perquai ch'i n'aveva betg funcziunà cun il tezzar.
Lura hai jau pensà per mai «Hä? Stuess ins atgnamain avair problems psichics pervia da quai?!». Tar mai n'è quai mai vegnì, jau n'aveva mai nauscha conscienza.
«Ina buna mamma dat latg» – na!
La mamma che dat latg a ses uffant saja ancrà fitg en noss maletg dal esser mamma. Ma da nua vegn il mitus ch’ina «buna mamma dettia latg»? L'istoricra Caroline Arni declera quai uschia:
Istoric pon ins mussar si differents facturs. Per exempel devi en il tard 18avel tschientaner la critica che las dunnas pli bainstantas laschavan tezzar lur uffants d’ina baila (Amme). En il 20avel tschientaner èn vegnidas vetiers las teorias da liom psicologicas, che dian ch’il liom cun l’uffant pitschen saja fitg impurtant per il prosperar e la sanadad. Ed er ils arguments da sanadad, tge ch’ins sa sur dal tezzar ed il latg mamma, han ina influenza.
Las spetgas envers mammas sajan adina puspè sa midadas sur il temp. Oz sajan ellas cuntradictoricas. Caroline Arni di che la finala hajan ins fitg pauc spazi, sch’ins veglia tadlar sin tut, tge ch’i fiss da far, per alura er far endretg.
Ma en mintga cas, ils mitus «mintga dunna so dar latg» ed «ina buna mamma dat latg», dus mitus ch’èn omadus connectads cun enorm squitsch, savain nus ruassevlamain metter ad acta.
Betg VULAIR dar latg
In auter mitus da la maternitad è quel ch’avair in uffant vi dal sain è insatge extrem armonic. Natiralmain po quai esser da l’entschatta davent. Ma i na sto betg. I sa er far smaladet mal. Surtut las emprimas emnas.
Per Désirée Willimann na sajan las dolurs ch’ella aveva cun dar latg prest betg stadas da tegnair or. Ella aveva uschè mal, ch'ella na vulevia prest betg pli tegnair ses uffant. La finala, di ella, haja ella gì ina aversiun avers il dar latg. E ses uffant vuleva fitg savens il sain.
Jau deva in ura e mez latg, fascheva mes’ura pausa ed alura puspè … quai era bler memia bler.
Ella haja empruvà or tut quai che saja vegnì cusseglià ad ella ma nagut n'haja funcziunà.
Squitsch da stuair dar latg – er sch’ins vuless betg
Il squitsch da stuair tezzar haja ella resentì sco fitg aut. Surtut da las spendreras che cussegliavan d'empruvar vinavant, ma era da la parantella che scheva per exempel che l'uffant vegnia malsaun u che la relaziun cun l’uffant vegnia a patir per l'entira vita sch’ella na tezzia betg.
Sustegn haja Désirée Willimann surtut survegnì d’ina amia ch'è media. Lezza haja gì ina vista pli scientifica ed haja pudì mussar si ad ella che tezzar na saja betg l’unic factur per in uffant che prosperescha. L’amia-media haja cusseglià da tadlar sin quai che constettia per ella sezza e da betg tadlar sin quai ch'auters dian.
In lung e dir process da decisiun
Da prender la decisiun da chalar da tezzar haja duvrà emnas e bleras larmas, di Désirée Willimann. Ma la finala haja il chalar fatg tut bler pli simpel. Per exempel prendeva ella ussa l’uffant gugent sin bratsch ed haja carsinà el pli savens ch'avant.
In pau squitsch indirect saja dentant restà.
Sin il pac dal latg en pulvra stat «Stillen ist das Beste für Sie und Ihr Kind» e sche ti legias quai mintga di has era in pau pressiun indirecta.
Désirée Willimann è persvadida da sia decisiun. Ella di ch'ella prendess il medicament encunter la producziun dal latg, suenter la naschientscha d'in segund uffant.
Egualitad tranter bab e mamma
Il mal che Désirée Willimann aveva saja per la mamma giuvna betg il motiv principal per sia decisiun da mai pli dar latg. Il mal emblidian ins – sco il mal da la naschientscha. Ses motiv primar saja l’egualitad tranter ella e ses partenari. Uschia ch’il uffant na saja betg uschè dependent mo dad ella e ch’il bab possia avair ina colliaziun pli stretga.
E sper dolurs ed egualitad tranter bab e mamma datti anc auters aspects pertge che dunnas na vulan betg dar latg, declera la cussegliadra da dar latg, Franziska Summermatter.
I dat era motivs psicologics, pertge ch’ina dunna na vul betg tezzar. Quai èn per exempel dunnas ch'han fatg tras in abus sexual e na pon betg metter a lieu quel. Quai è terribel.
Perquai saja il credo da Franziska Summermatter d’adina dumandar ordavant sche la dunna vul insumma tezzar. E da sustegnair la mamma en quai ch’ella vul. Tar dunnas che sajan malsegiras decleria ella ils avantatgs da tezzar e proponia da simplamain ina giada empruvar or.
E l’exempel da Désirée Willimann mussa che mintgatant sa er la decisiun encunter il dar latg esser in grond pass per in ferm liom tranter mamma ed uffant.
Mancanza da savida
Isabelle Poltera, Tinetta Rauch e Désirée Willimann èn trais mammas cun fitg differentas istorgias, cun aspects che pudessan inscuntrar mammas frestgas. Ma malgrà las differenzas datti er bleras parallelas che collian. Tuttas trais dunnas vulan il meglier per lur uffants. Tar tuttas trais n’hai betg funcziunà simpel cun il dar latg e tuttas dian ch’ellas na sajan betg stadas preparadas avunda per quai ch'è vegnì suenter la naschientscha.
Er la cussegliadra da tezzar Franziska Summermatter manegia ch'i duvrass ina meglra preparaziun. Il problem saja dentant che las dunnas sajan en speranza e lavurian anc. I saja ina catastrofa, ch’ins na dastgia en Svizra betg simplamain chalar da lavurar quatter emnas avant la naschientscha. Per part giaglian ins anc a lavurar cura ch’ins haja schon deglias.
Quai na chat jau betg bun. Quest temp dovran ins per sa preparar. Jau crai che las dunnas ch’èn en speranza han il sentiment da far in curs da preparaziun tanschia. E che dapli va gnanc. Ellas n’han anc betg avert la testa ed il cor per quai che vegn suenter.
Ed ella agiunta, che parturì hajan ins en circa 20 uras, l’uffant hajan ins suenter però per l’entira vita.