Ella è ina da las pli grondas sfidas per ils cumponists e las cumponistas – l’istorgia da la passiun da Jesus, in’istorgia sempiterna che reflectescha dumondas existenzialas e spiritualas.
En la Vita e cretta discuta la musicista e dirigenta Rilana Cadruvi davart la significaziun e l'evoluziun da la passiun en la musica occidentala, da la passiun da monofonias simplas a grondas ovras polifonicas cun orchesters. Persunalmain fascinada è la studenta da teologia Rilana Cadruvi, numnadamain da la maschaida da cardientscha e musica:
Quai èn duas cumponentas che giuditgesch sco nundetg fermas, che ma muventan adina il pli profund en miu cor – cun in pled, cun in tun e lura ma sent jau simplamain colliada sco part da la creaziun.
En vista a la situaziun en il mund è ella persvadida che l’istorgia da la passiun saja oz pli actuala che mai. La passiun da Cristus è in motiv frequent en l'iconografia cristiana e sa chatta er en picturas muralas da baselgias medievalas rumantschas, scriva il lexicon per scienzas da teater.
Per exempel la passiun a Domat (2013)
-
Bild 1 von 5. En 12 maletgs è vegnì preschentà l'avust 2013 l'istorgia dal suffrir e murir da Jesus Cristus. Bildquelle: RTR.
-
Bild 2 von 5. La passiun è vegnida dada en la veglia cava da crappa sin la Tuma Padrusa. Bildquelle: RTR.
-
Bild 3 von 5. Igl era la terza seria da represchentaziuns suenter quellas dal 1979 e dal 1989 – tenor versiun originala dal 1933. Bildquelle: RTR.
-
Bild 4 von 5. Var 120 participantas e participants da la regiun avevan fatg reviver il toc «Passiun» da pader Maurus Carnot (1865-1935). La musica per chor ed orchester derivava da Gion Giusep Derungs. Bildquelle: RTR.
-
Bild 5 von 5. Fertant che la represchentaziun oriunda dal toc tenor pader Maurus durava anc quatter uras, era ella vegnida scursanida per il 2013. Bildquelle: RTR.
Il lexicon descriva la tradiziun ferma da gieus biblics scrits en rumantsch, da las passiuns rumantschas:
Adina puspè ha l'istorgia dal patir e suffrir da Jesus (la passiun) inspirà a gieus en il liber, teaters u er ovras musicalas. Il lexicon da teater descriva las passiuns da Savognin, da Lumbrein e da Sumvitg. Il scrivent Gion Deplazes ha edì il 1963 il roman «Passiun». El ha sa laschà inspirar d'ina istorgia a bucca che raquinta d'ina dispita pervi da la repartiziun da las rollas: Ils protagonists dals gidieus duain avair maltractà il protagonist da Jesus talmain, che lez mora curt suenter la represchentaziun.
Represchentaziuns da la passiun
Er tar nus animescha l'istorgia adina puspè uniuns da realisar ina producziun. Uschia ha per exempel il Chor mischedau Sevgein realisà il 2015 la passiun da Carli Scherrer.
Il 1933 han uniuns localas da Domat per l'emprima giada represchentà en ina sala la passiun. Ils onns 1979, 1989 ed il 2013 ha l'uniun da teater Domat realisà la passiun sco gieu sut tschel avert avant e sin la Tuma Padrusa.
Passiuns da Domat e Vella
Ina lunga tradiziun aveva la passiun a Lumbrein en Val Lumnezia. Documentadas èn tenor il lexicon da teater las represchentaziuns dal 1862 e 1882 che sa basan sin differentas versiuns. Il 2003 hai dà a Vella in grond spitachel la stad cun «La passiun» sco gieu en il liber cun text da Ursicin Gion Geli Derungs e la musica da Gion Antoni Derungs. Inizià aveva il project l'Uniun da teater Cuschnaus.
Il tema da la passiun en emissiuns ord l'archiv da RTR: