L’esparsetta cumina (onobrychis viciifolia) è vegnida enturn l'onn 1500 per l'emprima giada en l'Europa centrala. Noss antenats han plantà ella sin funs pitschens e duvrà ella sco pavel concentrà e planta curativa per vatgas, nursas e chauras. Da questas substanzas nutritivas preziusas profita er l'avieul da maulta.
Cuntrari a l’avieul da mel na furma l’avieul da maulta nagins pievels. Mintga femella fabritgescha e proveda sias atgnas cellas. Mintga cella da ses gnieu emplaina quest avieul selvadi cun pollens da passa 1000 flurs, flurs che l’avieul chatta sin ils prads e las pastgiras che nus umans tgirain. Sia flur preferida è l’esparsetta cumina (onobrychis viciifolia).
I fiss trist sch’ils avieuls da maulta na fissan in di betg pli qua.
En il gnieu metta l'avieul da maulta mo in singul ov. Immediat plazzà en il gnieu serra l’avieul quel cun ina stresa da maulta grossa per al proteger da laders. Tge che capita en la cella, resta il misteri da l’avieul. Cler è però ch’in nov avieul nascha suenter in enfin dus onns. Ma co decida l’avieul, cura ch’el è pront per nascher? Co bada el en la stgiradetgna da ses gnieu ch’igl è zercladur e betg simplamain in’emna chauda d’avrigl? Er sche l’avieul da maulta è uschè damanaivel da nus, è el anc adina in misteri.
Observaziuns en il Grischun
-
Bild 1 von 4. Scola Lantsch. Uffants observan ensemen cun Dino Augustin ils gnieus dals avieuls da maulta vid la fatschada da lur scola. Bildquelle: Lucky Film.
-
Bild 2 von 4. Cun ina maschaida da sablun e spida serra l’avieul da maulta ses gnieu. Bildquelle: Lucky Film.
-
Bild 3 von 4. Gnieus da l'avieul da maulta. Bildquelle: Lucky Film.
-
Bild 4 von 4. Gnieus da l'avieul da maulta. Bildquelle: Lucky Film.
L'industrialisaziun ha midà ses spazi da viver
Cun l’industrialisaziun da l’agricultura han tirc e soja surpiglià la rolla sco pavel concentrà. Ils funs giagls cun esparsettas èn svanids da nossa cuntrada. Er sin las pradas è l’esparsetta cumina daventada fitg rara. Quai vala surtut là, nua ch’i vegn engraschà intensivamain. Ensemen cun ils prads maghers svaneschan er ils avieuls da maulta. En il chantun Berna han ins vesì quest avieul l’ultima giada l’onn 1928, en la regiun da Basilea, durant la Segunda Guerra mundiala e l’ultima cumprova dal Vad datescha dals onns tschuncanta. Enturn la midada dal millenni devi mo anc duas pitschnas colonias en il Grischun central.
Avant in onn n'aveva l’avieul da maulta anc nagin num rumantsch. En collavuraziun cun la Lia Rumantscha hai jau d’astgà crear il num per quest avieul particular.
Davos las culissas: I dovra temp e pazienza
-
Bild 1 von 5. Preparativas ... L'um da camera Joris van Alphen installescha in cundriz per filmar ils avieuls da maulta vid la fatschada d’ina chasa istorica a Scharans. Bildquelle: Lucky Film.
-
Bild 2 von 5. Pazienza ... L'um da camera spetga enfin ch’in avieul da maulta sa platga sin ina esparsetta cumina. Bildquelle: Lucky film.
-
Bild 3 von 5. Dapli pazienza ... Joris van Alphen observa sin ses monitur l'avieul da maulta che serra ses gnieu. Bildquelle: Lucky Film.
-
Bild 4 von 5. Sustegn optimal ... Installaziuns tecnicas per illuminar il gnieu dal avieul tecnic. Bildquelle: Lucky Film.
-
Bild 5 von 5. Ed anc bler dapli pazienza ... Il team da film dal reschissur Daniel Ballmer e Martin Schilt vid filmar ils gnieus da l'aviuel da maulta che tatgan vid ils mirs da la tur da guardia ad Alvaschagn. Bildquelle: Lucky Film.