Dapi il Na da la populaziun svizra cunter la revisiun da la lescha da chatscha federala, na datti per puras e purs nagin’autra schelta che d’installar mesiras da protecziun. E quai vegn era fatg. Betg anc dapertut, dentant adina dapli – e tgi che n’ha anc fatg nagut, cun la speranza da mitschar dal luf, sto uss as metter sin las chommas davos.
Tge munta quai precis, stuair installar mesiras da protecziun? Quanta lavur, tge custs dat quai? E gida quai insumma insatge? U è quai in trottar senza fin?
Deficit na fa l’alp betg
A la tschertga da respostas essan nus sco emprim ids sin l’alp Sot Gôt en Surses. L’onn passà devi là anc naginas mesiras da protecziun. Lura, la fin d’avust èn vegnids ils lufs – 18 stgarps entaifer mo in’emna. Per Marco Willi, il nov pastur quest onn, è il luf in rowdy sin via ed el il policist che na possia far nagut, era sch’el traplia quest rowdy. L’inscunter cun il pastur mussa che la gronda lavur che las mesiras da protecziun chaschunan, ha el da prestar, il pastur. Ses di da lavur ha 12-14 uras.
Deficit na fa l’alp dentant betg. 20’000 francs han els stuì investir per cumprar saivs ed auter material sco er per engaschar gidanters per il pastur. Vitiers vegnan custs per il veterinari, la paja dal pastur ed auter pli. Tut en tut ina summa da 55'000 francs. I va pli u main si, sch’ins ha da l’autra vart entradas da 66'000 francs che sa cumponan da contribuziuns per l’alpegiaziun en general, per la qualitad da cuntrada, la biodiversitad ed auter pli. L’auter onn sa quai dentant gia vesair or tut auter. Fin là dovri u ina nova tegia u ina via d’access per ina moto u in quad. Custs che l’alp sto purtar.
Bilantscha: Funcziunan las mesiras da protecziun?
La quintessenza da Batist Spinatsch, manader dil post da cussegliaziun dal Plantahof: «Quest sistem funcziunescha. El vegn dentant er a ses cunfins. Nus avain tuttina stgarps, er sin alps ch’èn protegidas. Quai mussa ch’il luf u quel triep chatta adina puspè insanua ina rusna en il sistem che nus mettain si. E tge faschain nus? Nus stuppain anc ina giada quella rusna ed il luf chatta ina proxima.»
E tut quai ha tranter auter er consequenzas per puras e purs da vatgas, per possessurs dad asens, pulieders o lamas. Ston els quintar da stuair instradar las medemas mesiras da protecziun sco per las nursas? E tge spetga abitants e turistas che vivan u fan vacanzas en il territori da las alps? Dacurt ha ina gruppa gì in inscunter cun in triep che n’ha betg gì la tema giavischada.
Co far per chattar ina convivenza cun il luf?
Nus vain tschentà las dumondas che nus vain rimnà tar purs e pasturas e tar experts sin il champ agrar, a Sara Wehrli da la Pro Natura che tutga cun ses 170'000 commembras e commembers tar las vuschs relevantas en quella discussiun.
Qua la versiun lunga da l’intervista cun ella:
Adrian Arquint, il manader da l'Uffizi da pestga e chatscha, ha ina sort funcziun da scharnier tranter la Confederaziun, las puras ed ils pasturs. Cun tge che el cumbatta il pli fitg, udis Vus en l’intervista agiuntada:
