Tgi en il vitg vegn a lavar la bara, sch’ina persuna è morta? Cura pon ins condolar? Co vegn fatg il funeral? A tut questas dumondas ha nossa societad da vegl ennà respostas. Ellas sa chattan en ils rituals da cumià. Quels rituals che dattan forza en ils muments pli grevs da la vita. Lura, cura ch’igl è da prender cumià dad ina persuna chara.
Ils rituals da cumià èn sez per murir
Rituals sco il rusari da mort u il metter en bara la trapassada u il trapassà a chasa u dar l’ultim accumpagnament en baselgia u cun far il viadi sin santeri. Quels rituals èn dentant per svanir. Nov da diesch funerals vegnan fatgs ozendi cun urna e betg pli cun bara.
Adina puspè annunzian famiglias da vulair prender cumià en il ravugl stretg e betg pli en cuminanza.
La decleraziun dals spirituals è che blera glieud n’è betg pli colliada uschè ferm cun la baselgia sco pli baud. Quai è in fatg. E lura dian els che nossa societad haja pli e pli fadia da s’exponer en situaziuns emoziunalas a la cuminanza. Ins vul far quai en il ravugl privat.
La fin da la vita vegn pli e pli privata
Quest process occupa era la schurnalista Petra Rothmund. Per ils Cuntrasts da RTR è ella sa decidida da prender en maun la camera per documentar ils usits ch’i dat anc ed observar tge che quels na san betg be effectuar per la singula u il singul, ma er per la cuminanza.
Questas impressiuns ha ella cumplettà cun las vuschs da dus spirituals:
Per l’ina gievi da documentar il maletg: in til da bara, ina bara cun vaschè. En 10 onns datti quai tgunsch betg pli. Ma jau hai era vulì ina persuna dal fatg che sa declerar pertge che quest usit è bun. Tge muntada che quel ha. E quai han Christoph Reutlinger da Valsot ed Alfred Cavelti da Glion fatg.
En la Marella dad Isabelle Jaeger raquinta l’autura dal film da ses inscunters e sias experientschas per realisar il film «Cumià e cuminanza».