Co vesa il Grischun or en 100 onns? Betg idea. Per esser sincer. Ed uschia fiss quest artitgel gia finì. Fiss. Ma jau volv il moni. E quai gist dubel. Primo: Savais Vus co ch’il Grischun ventginventgadus vesa or? Lura sun jau plain mirveglias da Vossas lingias!
E secundo: Pudevan las Grischunas ed ils Grischunas sminar il 1922 tge ch’occupescha nus oz? Chavazzins sco stgaudament dal clima, pandemia, setgira, guerra tranter la Russia e l’Ucraina u mancanza d’energia èn mo intginas tematicas dals mais ed onns passads.
Il 1922 èn l’Emprima Guerra mundiala e la grippa spagnola stadas vargadas. Crisas d’economia, fomaz e la Segunda Guerra mundiala smanatschavan, senza ch’ils carstgauns avessan sminà che quai succedia. La durada probabla da vita era tar 60 onns ed era uschia 20 onns pli bassa che oz. Il Grischun aveva da quel temp 100 000 abitants, mo la mesadad dad oz. E la «admissiun parziala da l’automobil» era avant 100 onns pir planisada. Oz passan 2 milliuns autos ad onn sin la via da Masans tras Cuira. U varga 17 milliuns autos sin la A13 en direcziun da la chapitala grischuna.
Pudevan las Grischunas ed ils Grischunas sminar il 1922 tge ch’occupescha nus oz?
U anc ina cumparegliaziun – e la schliaziun plitost nunspetgada d’in problem ch’existiva en l’Engalterra: Avant 100 onns trottavan 50 000 chavals mintga di tras la metropola da Londra. Mintga chaval laschava enavos var 2 liters urin e 15 kilos grascha – e quai mintga di. La «London Times» ha avertì avant passa 100 onns: L’onn 1950 sa rimnia là trais meters grascha. Quai n’è per cletg betg schabegià. Malgrà las emprovas vanas da Londra da schliar quai, hai dà salvament. E quai en furma da l’automobil da la Germania. Ils vehichels han stgatschà entaifer curt temp chavals, charrotschas ed excrements d’animals or da la citad. Tgi avess sminà quai avant 100 onns? E dacurt è il president da Londra s’exprimì per in scumond d’autos privats per ina gronda part da la citad. Tgi avess pensà quai – 100 onns suenter che l’auto era atgnamain la schliaziun per in auter problem?
Forsa pudais Vus chapir uss, che jau na m’arroghesch betg da respunder la dumonda «Co vesa il Grischun or en 100 onns?». En quest senn. Sin ils proxims 100 onns.
Co vivain nus en 100 onns? Tge sa mida e tge resta? Ensemen cun Vus dain nus in sguard en il futur dal Grischun.
RTR sa fatschenta durant trais mais da la dumonda co il Grischun vegn ad esser en 100 onns. En quel connex publitgeschan RTR e la FMR ensemen mintga venderdi ina columna d’ina persunalitad grischuna, in text che sa fatschenta exact cun quella dumonda: Co vesa ora il Grischun en 100 onns?
Tge è tia visiun? Parta cun nus tia visiun per noss chantun. Texts, maletgs, audios ubain er videos gugent trametter a: input@rtr.ch
