Nusch indigenas per la turta da nuschs
Grazia a la Cooperativa Swiss Nuss po la turta da nuschs grischuna vegnir producida cun nuschs indigenas. Avant 15 onns ha il pur Johannes Janggen gì il curaschi ed ha cumenzà a plantar nuschers. Dentant dumbra la plantascha a Malans 1’300 nuschers. Quels dovran, sa chapescha, temp da crescher e purtar fritg.
-
Bild 1 von 16. La pli gronda plantascha da nuschs dal Grischun. 1300 nuschers sa chattan sin il bain da Johannes Janggen a Malans. Bildquelle: RTR.
-
Bild 2 von 16. La maschina che scua, ramassa e chargia las nuschs. Igl è pir il segund onn che quella maschina ramassa las nuschs a Malans. Bildquelle: RTR.
-
Bild 3 von 16. Ils nuschers portan onn per onn dapli nuschs. Avant 15 onns han ins cumenzà a plantar nuschers a la gronda. Bildquelle: RTR.
-
Bild 4 von 16. La maschina fa sias rundas tras la plantscha. Pli baud vegnevan las nuschs ramassadas tut a maun. Bildquelle: RTR.
-
Bild 5 von 16. Ellas dovran anc in mument. Las nuschs ston l'emprim sa deliberar da lur paletscha. La paletscha verda vegn tranter auter duvrada per dar colur a launa-nursa. Bildquelle: RTR.
-
Bild 6 von 16. Ellas crodan bainprest. Las nuschs èn sa deliberadas e crodan da sez ubain vegnan scurladas dal pumer. Pli baud tut a maun. Dentant datti era ina maschina che scrola. Bildquelle: RTR.
-
Bild 7 von 16. Il piunier en sia plantscha da nuschs. Avant 15 onns ha Johannes Janggen gì ina visiun ed ha ristgà. En Svizra datti be paucs purs che cultiveschan nuschs. Bildquelle: RTR.
-
Bild 8 von 16. Il pli grond "smatganuschs" da la Svizra. Dapi 5 onns smatga quella maschina las nuschs da la Cooperativa Swiss Nuss. Cumprada en la California po ella schmatgar 1 tonna a gi. Bildquelle: RTR.
-
Bild 9 von 16. Lavar, sientar, smatgar. Suenter ch'ellas èn racoltadas vegnan las nuschs lavadas. Fin 3 dis dovrani da sientar bain. Smatgà vegn tenor empustaziuns. Bildquelle: RTR.
-
Bild 10 von 16. La crosa da las nuschs vegn era duvrada. U per far cotgel da biomassa. Novissimamain vegn la crosa duvrada per stgaldar. Funcziuna dentant be cun pignas da pellets conformas per crosa. Bildquelle: RTR.
-
Bild 11 von 16. La pli nova maschina tar la Swiss Nuss a Malans. Ina maschina che lavura cun intelligenza artifiziala e separa las nuschs dals pli pitschens tocs crosa. Ella sortescha era nuschs na bunas. Bildquelle: RTR.
-
Bild 12 von 16. Pli baud tut a maun. Uss fan anc duas persunas la controlla finala. En l'avegnir dovri be pli ina. Bildquelle: RTR.
-
Bild 13 von 16. Pachetar e vacumar. Las mesas nuschs sa tschentan en satgs da diversas grondezias e peisa e van en la vendita. Bildquelle: RTR.
-
Bild 14 von 16. La pli pintga part da la nusch. Las quasi be mieulas da la nuschs vegnan duvradas per far chaschiel. Bildquelle: RTR.
-
Bild 15 von 16. I dovra divers products per far enconuschenta la nusch svizra . Dapi 1 onn è Aron Candrian mainafatschenta da la Swiss Nuss a Malans. Principalmain vegnan las nuschs duvradas per far la turta da nusch. Bildquelle: RTR.
-
Bild 16 von 16. La nusch indigena ha potenzial. Nuschs entiras, nuschs smatgadas, nuschs sco snack, pasta da nuschs, ieli da nuschs. Bildquelle: RTR.
La racolta da nuschs è dentant creschida dad in pèr tschient kilos a pliras tonnas. Da quai dad otg tonnas vegni ad esser quest onn. Entras la primavaira bletscha è la racolta da nuschs pli pitschna che spetgà. L’elavuraziun da las nuschs succeda era a Malans. Tar la Swiss Nuss stat la pli gronda maschina da smatgar nuschs da la Svizra. Cumprada ed importada da la California, ina da las grondas regiuns da nuschs dal mund.
En il curtin d'unicats a Rodels
-
Bild 1 von 20. Il curtin dals unicats a Rodels. Avant 15 onns han ins cumenzà a salvar sorts veglias. Dentant dumbra il curtin 43 pumers. Bildquelle: RTR.
-
Bild 2 von 20. Tut è pront per il di da racolta. Stgalas, lantschas, chanasters, harassas. La maila na vegn betg scurlada giu dals pumers. Bildquelle: RTR.
-
Bild 3 von 20. Il "bist da nums" . Qua pon ins leger tut ils nums dals unicats. Era ils nums da padrins e madretschas da mintga pumer che gidan a finanziar il project. Bildquelle: RTR.
-
Bild 4 von 20. In soli da mintga sort. Mintga mailer è marcà cun ina plachetta cun si ses num. Bildquelle: RTR.
-
Bild 5 von 20. Els portan uschè bler sco anc mai. Fin che tut la maila è racoltada èsi dad ir bleras giadas da stgala si e giu ed emplenir e svidar il chanaster. Bildquelle: RTR.
-
Bild 6 von 20. Il sulet gidanter rumantsch ... ... è arrivà cun ses tractor a far racolta. Bildquelle: RTR.
-
Bild 7 von 20. Magari practic da pudair star sin la punt e prender giu la maila. Johannes Etter racolta la sort cun num rumantsch "Mela Sogn Giacum". Bildquelle: RTR.
-
Bild 8 von 20. La presidenta è vid prender giu ses preferì. Martina Mändli presidiescha gia blers onns l'Uniun da puma Grischun central. Ses mail preferì è il "Ceresia". Bildquelle: Udo Wuchner.
-
Bild 9 von 20. Senza el na va nagut. Christian Buchli tgira e cultivescha e documentescha il curtin da raritads. El decida era cura che tge sort è madira e po vegnir racoltada. Bildquelle: Udo Wuchner.
-
Bild 10 von 20. Giudair ils ultims radis da sulegl. En curt sa tschentan era els en ina harassa. Bildquelle: RTR.
-
Bild 11 von 20. Las harassas s'emplainan. La maila racoltada spetga sin il transport. Bildquelle: RTR.
-
Bild 12 von 20. Il microfon fa ina pausa . Sch'els pudessan, sa tge che raquintassan, da lur derivanza lunsch en il passà. Bildquelle: RTR.
-
Bild 13 von 20. Maila da bellezza. Cun nums sco Ceresia, Obenauf ni Neesler. Bildquelle: RTR.
-
Bild 14 von 20. Maila en gronds quantums. Cun nums sco Cazner ni Lugnezer Reinette ni Mela da Sched. Bildquelle: RTR.
-
Bild 15 von 20. Maila da qualitad. Cun nums sco Pupille, Bellefleure ni Marc Ini. Bildquelle: RTR.
-
Bild 16 von 20. Harassa sin harassa . Il tschaler a Rodels s'emplaina. Per evitar confusiuns è mintga harassa marcada cun il num dal mail. Bildquelle: RTR.
-
Bild 17 von 20. Preparar "ignivs" per la maila. L'Uniun da puma Grischun central lascha reviver la stgatla da degustaziun. Bildquelle: RTR.
-
Bild 18 von 20. 9 mails en la stgatla Zoja. Mintga mail en la stgatla da degustaziun survegn ina carta da visita che cuntegn bleras infurmaziuns. Era davart sia derivanza. Bildquelle: Udo Wuchner.
-
Bild 19 von 20. Ina stgatla per scuvrir il gust da las sorts veglias. La stgatla da degustaziun fa parita. Po vegnir cumprada a fieras regiunalas ubain vegnir pustada tar l'uniun da puma GR central. Bildquelle: Udo Wuchner.
-
Bild 20 von 20. Il "cor" dal curtin da las sorts veglias. Martina Mändli e Christian Buchli èn il "motor" dal curtin d'unicats a Rodels. Bildquelle: RTR.
Nus sefermain en quella regiun dal Grischun ch'ha in mailer en sia vopna, la Tumleastga. Che vegn era numnada il «curtin da puma» dal Grischun. Ed in curtin pli spezial, entaifer il curtin, sa chatta a Rodels. In ch'è vegnì instradà avant 15 onns per salvar sorts propi veglias ed unicas, chattadas in pau dapertut en noss chantun. Quest atun èsi l'emprima giada ch'ils mailers, ch'èn dentant vegnids gronds e ferms, portan propi blera maila. Chaschun da visitar l'uniun da puma dal Grischun central che tgira e cultivescha quest curtin da las raritads durant in dals dis da racolta. Per endriescher in pau dapli da las sorts veglias cun nums sco Sogn Giacum, Obenauf, Ceresia, Neesler, Reinette da Cazas e da la Lumnezia. Ed era udir da la renaschientscha da la stgatla da degustaziun Zoja.
Visita tar Corina Bott a Valchava
Racolta cun Corina Bott da Valchava
-
Bild 1 von 6. Corina Bott ha pudì racoltar passa 20 sorts verduras. La dunna da 57 onns dat gronda paisa sin products indigens biologics. Bildquelle: RTR.
-
Bild 2 von 6. Las carottas ston esser sitgas avant che conservar en la fora. Il capo da la conservaziun da carottas è Gian Bott. Bildquelle: RTR.
-
Bild 3 von 6. Las carottas vegnan conservadas en ina fora protegida. Pliras rasadas da carottas, taila d'iert e strom conserveschan las carottas enfin primavaira. Bildquelle: RTR.
-
Bild 4 von 6. En la serra creschan tomatas, cucumeras ed ervas. Che Corina Bott ha in polesch verd es bain cler. Tut crescha e verdegia a moda biologica. Bildquelle: RTR.
-
Bild 5 von 6. Zuchettis conservads en dultsch asch sa chattan gia en tschaler. Buglia da maila, giabus cotschen, confitura, sirups, cumpot da fritgs e bler auter sa chatta en il tschaler da conservas. Bildquelle: rtr.
-
Bild 6 von 6. Corina Bott cun Gaby Degonda. Bels muments a Valchava – «Grazia fitg, dunna Corina». Bildquelle: RTR.