Mintg'onn dapi il 1990 vegn elegida la planta medicinala da l'onn. Quai dad in'uniun ch'agescha en onur dal medi e misticher svizzer dal temp medieval, Theophrast Bombastus von Hohenheim, pli enconuschent sco Paracelsus. Lez scheva:
Tut è tissi, nagut è senza tissi, sulettamain la dosa fa ch’insatge n'è betg tissi.
Tenor quai duajan ils effects curativs da las plantas vegnir accentuads. L'urticla n'ha betg in bun num: en iert vala ella sco zerclim. Tgi che ha urticlas en ses iert pudess dentant sa legrar, perquai ch'ella crescha numnadamain sin terra fritgaivla. Er è ella impurtanta per la biodiversitad; 40 differentas spezias da splerins sa sviluppan sin urticlas, ed ils insects èn la basa dal nutriment per utschels.
In'erva per ils gnirunchels
Sco planta medicinala è l'urticla dapi l'antica in'erva impurtanta. En il temp dals Romans recumandav’ins l'urticla sch’ins aveva craps dals gnirunchels – mo era tar sang-nas, abscess ed inflammaziuns da las giugadiras. La renumada sora Hildegard von Bingen ha dà bler spazi a l'urticla en ses cudesch ch'è bunamain milli onns vegl, ed ha accentuà la polivalenza da questa planta. Documentà scientificamain è l'effect da l'urticla tar infects da las vias urinaras e problems culs gnirunchels pervia da ses effect che fa urinar.
Ina plantina en il cumbat encunter demunis
Schizunt forzas spiritualas che duajan stgatschar demunis e bestgas nauschas vegnan attribuidas a l'urticla. En il temp medieval eri usit da fimentar chasa e stalla cun feglia d'urticlas setgentada cun la midada da l'onn.
En cuschina
Perfin en cuschina è l'urticla da chattar. Sco verdura è ella uschè polivalenta sco spinat. Per che la feglia na piztga betg pli, ins po la coier a vapur ubain sbuglientar. Stagiun han las urticlas dal mars fin il settember. Per mangiar prend'ins ils chatschs frestgs da la vart sura da la planta. Ins po far schuppas, smoothies u risot cun urticlas, duvrar ella per emplenir raviolis, metter en omlettas u en ina quiche. Cun ses aroma recent raffinescha l'urticla bleras tratgas.