16 dis èn ils da Riein stads bloccads questa primavaira – lur via da colliaziun directa vers il «rest dal mund» è stada serrada. Per quels dis han las abitantas ed ils abitants gì da prender la via sur las muntognas e sur Dutg/Valendau per vegnir giu en la val.
Ils 17 d'avrigl 2024 è numnadamain ina gronda bova da crappa, glera e buglia ida giu sin la via tranter Sevgein e Riein. Quella ha manà giu var 300 fin 400 meters cubics material. Quai correspunda a var 15 chargias da camiun. Il territori da plattamorta numnà «Scumandada» che sa chatta sut in grip da var in kilometer lunghezza è dapi blers onns in lieu delicat.
Dumonda per gallarias da protecziun
La via tranter Sevgein e Riein ha chaschunà discussiuns la primavaira e la stad da quest onn schizunt sin palantschieu politic. En la sessiun da zercladur ha il deputà da Castrisch, Hanspeter Bundi (PLD), dumandà la regenza grischuna co ch'ella giuditgeschia la situaziun da la via per ils abitants e las abitantas da Riein. Tranter auter ha sia dumonda parlamentara chaschunà discussiuns sch'i na fiss betg inditgà da construir gallarias da protecziun sut il grip. La stad passada ha la regenza respundì la dumonda, per «ulteriuras mesiras da protecziun» saja da far ina «nova valitaziun da las ristgas».
«Las raits èn empustadas»
16 dis suenter la crudada da grippa ha il chantun puspè pudì avrir la via. Ins ha installà tut las mesiras da protecziun pussaivlas ed provisoricas a curta vista, p.ex. cun las saivs e las raits da protecziun ch'èn anc a disposiziun. Quai è stà l'emprima fasa.
Proximamain suondia la segunda fasa, ha Eugen Duff, il responsabel dal district 6 da l'Uffizi da construcziun bassa dal Grischun, confermà sin dumonda da la FMR. Durant il november vegn il chantun puspè a montar en il territori «Scumandada» tut las mesiras da protecziun sco quai ch'els existivan avant ils 17 d'avrigl 2024. Quai vul dir che las raits sur la via vegnan puspè installadas per proteger da la crappa.
Las raits èn empustadas e duessan esser qua la fin d'october. Nus faschain quint che tut stuess esser semtgà e montà fin la fin da november, anc avant l'enviern.
La bova dals 17 d'avrigl è stada in «eveniment mez grond che po capitar mintga 30-100 onns». Tenor las valitaziuns da l'Uffizi da construcziun bassa dal Grischun stuess la via tranter Sevgein e Riein puspè esser segira a partir dal december ed en in stadi «tip-top», sco avant la bova.
Observar durant trais onns
Tuttina vul il chantun observar pli da rudent il grip sur la via e l'ur da la plattamorta. En connex cun las lavurs d'installar las raits vegnian ins era gist ad installar in sistem da surveglianza geologica che funcziuna via satellit.
En sasez vai per duas chaussas. Per l'ina è quest sistem en cas da dar alarm sch'il grip avess propi da sa mover pli ferm.
I sa tracta pia d'ina furma da surveglianza geologica sco ch'ella vegn pratitgada en blers lieus delicats. Il cas il pli enconuschent è quel da Brinzauls en Val d'Alvra.
Il responsabel dal chantun per las vias sursilvanas explitgescha er il segund motiv per l'observaziun via satellit: «Quest sistem ans furnescha bunas datas sur ina perioda pli lunga – en quest cas durant trais onns. Cun questas infurmaziuns pudain nus analisar anc meglier la situaziun per pudair decider co ch'ins po segirar il meglier la paraid-crap e la via.»
Enstagl da trair en consideraziun be galarias da protecziun, menziunescha Eugen Duff sapientivamain anc autras mesiras pussaivlas. El renviescha per exempel ad in sistem d'ancra, da mirs da sustegn u la pussaivladad d'allontanar parts dal grip sur la «Scumandada».
Cun las datas ch'ina interpresa da geologia externa rimna ed examinescha durant quests trais onns, avain nus propi ina meglra basa da decider. Cunzunt pudain nus lura era giuditgar meglier tge mesiras che fissan las pli adattadas.
Or da l'archiv:
La via è era stada serrada il 2015: