L'enviern 1999 ha per l'emprima giada dapi l'introducziun sis onns avant – regì il pli aut privel da lavinas, stgalim 5 «fitg grond». Sulettamain en Svizra hai dà passa 1'550 distatgas da lavinas. Aifer nov dis haja dà fin trais meters naiv nova. Differentas vias han stuì vegnir serradas e pliras regiuns e vischnancas èn stadas senza colliaziun.
Regurdanzas dals profis da naiv
A chaschun dals 25 onns da l'enviern da lavinas ha l'Institut federal per la perscrutaziun da naiv e lavinas SLF a Tavau fatg in video cun las regurdanzas da collavuraturs e collavuraturas da lezzas uras.
L'enviern da lavinas il 1999 è stà «il» eveniment en la vita d'in perscrutader da lavinas.
Quest eveniment saja anc oz la referenza u il «benchmark» – vi dal qual ils scienziads s'orienteschian u sin il qual ch'ins vegnia adina puspè enavos, sch'i giaja per grondas lavinas u naiv gronda. Quai di Jürg Schweizer, ch'era da lez temp collavuratur scientific tar il SLF.
En general saja stà fitg impressiunant, tenor sentiment haja navì senza fin – pli u main durant tschintg emnas haja dà naivadas, sa regorda Marcia Phillips. Ella era il 1999 doctoranda al SLF.
L'entschatta èsi stà fitg excitant ed insacura eran nus tuts fitg stanchels ed avain gì tema.
Telefons scalinavan di e notg
Durant bel e bain trais emnas haja il telefon en la centrala scalinà quasi permanent – 300 fin 500 cloms il di. Dumondas haja dà da tuttas sorts. Bleras persunas privatas hajan vulì vegnir a Tavau e vulevan anc ina giada s'infurmar davart la situaziun. Er en la staziun sin il Weissfluhjoch saja strusch stà pussaivel da far il servetsch usità, il telefon scalinava di e notg. Cura ch'ella era sin il Weissfluhjoch, na pudeva Marcia Phillips strusch anc durmir.
Insacuras hai jau mess in zic taila en il scalin dal telefon, che jau possia durmir almain ina giada duas uras.
Mez la notg ha il telefon scalinà – vidlonder era insatgi d'in radio da l'Argentinia che vuleva far in'intervista.
Quel enviern cun la situaziun extraordinaria è restà en memoria da las collavuraturas e dals collavuraturs dal SLF. La cuntrada ch'era sa midada pervia da la blera naiv, rempars da lavinas plains e sgols da helicopter cun vista impressiunanta.
Er bunas regurdanzas
Sper il pensum enorm da lavur e la situaziun extrema – è l'enviern da lavinas dal 1999 dentant er restà en buna memoria als collavuraturs e las collavuraturas dal SLF a Tavau.
Quest eveniment ha buglì ensemen nus fitg.
Jau hai resentì in extrem spiert da cuminanza – ins ha propi sustegnì in l'auter.
Lavinas en il Grischun 1999
Sin il pass dal Fuorn ha ina gronda lavina cuvert la via e destruì la lingia dad auta tensiun. A Samignun è ina lavina sa fermada gist avant in hotel e donnegià la fatschada. A Breil en Surselva haja dà gronds donns vi dal guaud – ed a Mustér/Clavaniev ha ina lavina sepulì plirs autos.
La lavina tranter Lavin e Giarsun
Ina lavina ha sepulì la dumengia ils 7 favrer 1999 dus autos sin la via chantunala en Val Gonda, tranter Lavin e Giarsun. Ina persuna è morta, trais persunas èn vegnidas blessadas. Il di avant era la via serrada – suenter avair schluppentà lavinas, avevan ils responsabels dentant puspè avert ella la dumengia. Silsuenter è la dumonda sa tschentada, sch'ins avess dastgà far quai. La renfatscha envers ils responsabels dal chantun: Els hajan avert la via memia baud, perquai ch'els sajan stads sut squitsch dal turissem. Jörg Kindschi era da lezzas uras responsabel per lavinas tar il chantun. Suenter che la via saja stada serrada la notg, eran la dumengia bun'ura enturn 60 autos e divers cars a Giarsun, tuts restads là sur la notg. Er sch'ins na dastgia veramain betg sa laschar influenzar la decisiun tecnica – saja quest squitsch adina davostiers.
Suenter sa mintgin – suenter avain er nus savì ch'igl è stà privlus quel mument. Avant eran nus persvadì ch'i na saja betg privlus.
Reproschas aveva quai er dà envers la polizia chantunala ch'era stada responsabla per il salvament. Ils pumpiers ed autras persunas sajan stadas al lieu da privel, senza esser segiradas en in cas d'ina segunda lavina. Mo duas persunas hajan purtà in apparat d'alarm barryvox. Sch'i avess dà ina segunda lavina, fiss la catastrofa stada cumpletta.
Quai è stà in'acziun nua ch'in ha stuì improvisar – e là datti adina qua u là raubas che na van betg tenor cudesch. Mo en general stoss jau dir che l'acziun ha funcziunà fitg bain.
Or da l'archiv: