Dapi 100 onns è la LR l'instituziun per la promoziun da lingua e cultura rumantscha. Las stentas per la lingua han dentant gia cumenzà ditg avant. A partir da la mesadad dal 19avel tschientaner ha il declin da lingua mobilisà forzas per mantegnair e tgirar la lingua. Il moviment da pressa e litteratura rumantscha (Gasetta Romontscha, Fögl Ladin, etc.) ed er la fundaziun da numerusas uniuns regiunalas (Societad Rhaeto-Romonscha, Uniun dals Grischs, Romania, etc.) han gidà a sensibilisar la populaziun rumantscha.
Steafan Loringett - emprim secretari
Sco emprim secretari general da la LR è vegnì elegì in giuven um da Vargistagn, magister ed in fervent cumbattant per il rumantsch en general e per il rumantsch sutsilvan. Steafan Loringett (1891 - 1970) è stà engaschà durant 13 onns sco secretari e pli tard, l'onn 1946 ha el surpiglià il timun da la LR sco president. Loringett ha instradà emprims cudeschs da scola e betg mo en sutsilvan. Dal 1929 fin il 1944 è Loringett er stà president da la Renania.
Da la votaziun federala dal pievel dals 20 da favrer 1938 è il rumantsch vegnì renconuschì cun ina maioritad da 92% da las vuschs sco quarta lingua naziunala. Fin oz è questa renconuschientscha ina pitga impurtanta da la promoziun da la lingua.
Ord l'archiv: 50 onns Lia Rumantscha
La èra Bernard Cathomas
L'onn 1980/81 ha la Lia Rumantscha elavura in program detaglià per il mantegniment e la promoziun da la lingua e cultura rumantscha. Sut la direcziun dal secretari Bernard Cathomas datti novs cudeschs rumantschs sco per exempel la retscha «Pled rumantsch - Plaid romontsch», ina sort novs vocabularis en tschintg idioms tenor tematicas (p.ex. sport, professiuns, tecnica, etc.) Cathomas è er aderent dad ina lingua cuminaivla scritta. Il 1982 ha la LR incumbensà il professer Heinrich Schmid d'elavurar directivas per crear ina lingua rumantscha unifitgada, il rumantsch grischun. Bernard Cathomas è stà fin il 1997 secretari general.
Las sfidas èn sa midadas
Oz vegn la cuminanza linguistica rumantscha confruntada cun autras sfidas. In terz da las Rumantschas e dals Rumantschs na viva betg pli en ils territoris da tschep, mabain è sparpaglià en l’entira Svizra. Per che la lingua survivia en la segunda u terza generaziun dovri novs instruments da promoziun e chanals da communicaziun. En ils territoris linguistics tradiziunals sa maschaidan las linguas adina pli fitg. Regiuns sco l’Engiadin’Ota u il Grischun Central èn gia daditg bilinguas u plurilinguas.
Ulteriuras emissiuns / contribuziuns da radio
Rumantsch e la Lia Rumantscha en furma da video
Dapli
TR sil punct 18:00
