Er sche las vischnancas han pudì far experientschas durant las elecziuns dal Cussegl naziunal, saja la dumbraziun da las vuschs per il parlament in pli grond sforz ch'avant la midada da sistem. Quai di Claudio Prevost, il chanzlist da Samedan.
Nossa lavur è pli pretensiusa, perquai duvrain dapli temp e dapli persunal. Empè dals usitads dus fin trais dumbravuschs èn questa giada en acziun tranter sis ed otg.
Cun il nov sistem dettia la controlla da mintga singul cedel da vuschar dapli lavur per la vischnanca, declera il chanzlist da Samedan. Surtut quels cedels ch'ils votants e las votantas han adattà pretendia attenziun speziala. La scolaziun per las vischnancas davart il nov sistem e la registraziun da las vuschs a moda digitala haja funcziunà bain. Dubis ch'insatge n'avess betg da funcziunar n'ha Claudio Prevost perquai betg. La vischnanca da Samedan ha tramess en tut radund 2'000 bustas cun la documentaziun da votar. Quantas che la vischnanca ha d'elavurar la dumengia na possian ins betg dir. Surtut causa che las elecziuns han lieu durant las vacanzas da primavaira dals Engiadinais.
Rolla principala è tar il chantun
Fin uss giugavan las vischnancas ed ils circuls la rolla principala da dumbrar las vuschs ed eruir, tgi che daventa deputà u deputada d’in circul. Gliez vegniva lura annunzià al chantun che rimnava en sasez be ils resultats. Cun il nov sistem electoral surpiglia il chantun la rolla principala, di Walter Frizzoni, manader dal biro chantunal d’elecziun 2022. Las vischnancas ston uss be pli annunziar las vuschs dumbradas. La repartiziun dals sezs per il Cussegl grond capita lura en il biro electoral, respectivamain tras il nov program da computer che stat aposta a disposiziun.
Computer «reparta» ils sezs
Il program da computer dumbra ensemen las vuschs da las vischnancas e calculescha la forza da las partidas en l’entir chantun. Tenor questa forza quinta il program ora quants sezs che mintga partida ha dabun e co che quests sezs sa repartan sin ils circuls. Il davos tschertga il program sin las glistas en ils circuls ils deputads e las deputadas che han gudagnà l’elecziun e van en il Cussegl grond.
Nus quintain da dar enconuschent il resultat dal Cussegl grond tranter las 17:00 e las 18:00.
Impurtant saja che propi mintga solia vischnanca haja annunzià ses resultats, uschiglio na possia il chantun betg far la repartiziun.
Mo set persunas en il biro electoral
Tgi che s’imagina ch’i regia pia la dumengia en il biro d’elecziun in schuschuri cun massa emploiadas e gidanters, lez sbaglia. Sulet set persunas sajan preschentas, di Walter Frizzoni. La lavur principala da dumbrar ensemen vuschs, da calcular e reparter ils sezs, fetschia gea il program da computer. Tar questas set persunas sa tracti da glieud da l’informatica u da la communicaziun che dattan enconuschent resultats e da persunas che tgiran la hotline che cusseglia las vischnancas – e sa chapescha dal manader dal biro electoral, Walter Frizzoni. El fiss en sasez gia pensiunà, cunquai ch'el ha elavurà il sistem ha el uss in mandat spezial per las elecziuns.
Nagina participaziun extraordinaria
La maioritad da las vischnancas contactadas annunzian quatter dis avant la dumengia d'elecziuns e votaziuns ina participaziun media da 25% – 30%. Tar quasi tut las vischnancas contactadas da RTR en tut las regiuns grischunas na spetg’ins betg ina participaziun extraordinaria.
Tar las elecziuns da la regenza grischuna dal 2018 eran 36% da la populaziun Grischuna ida a vuschar. Per l’elecziun dal Cussegl grond na datti naginas indicaziuns causa che quella vegniva organisada da mintga singul circul en il Grischun. Cun il sistem da proporz vegni dentant questa giada a dar ina participaziun d'eleger per il parlament.
Sin in clic tut davart las elecziuns grischunas.