Il pled da l'onn duai exprimer, tge ch'ha muventà, marcà e dà da discussiunar ils ultims 12 mais. Ils linguists e las linguistas da la Scol'auta per scienzas applitgadas a Turitg (ZHAW) rimnan ensemen cun la Lia Rumantscha pleds caracteristics e frequents. Via RTR po era il public inoltrar sias propostas.
Tgenin è Voss favurit persunal per il pled da l’onn 2024?
Inditgai Voss pled favurit cun agid dal formular. Bunamain mintga pled vegn examinà dals linguists da la ZHAW e da la giuria rumantscha ed ha uschia la schanza da vegnir en la stretga tscherna. Quella vegn lura discutada da la giuria tschernida da la Lia Rumantscha che elegia il pled da l'onn rumantsch. Publitgà vegnan ils pleds da l’onn mardi, ils 3 da december.
- Nagins nums da marca u da persunas (p. ex. Donald Trump u Adidas).
- I vegn tschertgà il pled che ha muventà il pli fitg la Svizra rumantscha durant il 2024 e betg il pli bel, il pli vegl u il pled il pli rar.
- D'avantatg è sch'il pled ha in connex regiunal u cun la Svizra.
- Inoltrar cun il formular enfin venderdi, ils 29 da november da mezdi
Co funcziuna l’elecziun
Dapi sis onns tgira la Scol'auta per scienzas applitgadas a Turitg (ZHAW) l’elecziun dal pled da l’onn. En mintgina da las quatter regiuns linguisticas da la Svizra datti ina giuria che elegia or d'ina glista da var 70-80 propostas dals linguists da la ZHAW e dal public il pled da l’onn. La ZHAW analisescha cun agid da programs da computer mintg’onn var 1,7 milliuns texts. Analisà vegnan pleds novs, la frequenza en relaziun cun auters onns u en tge contexts che quels vegnian duvrads. La finala suttamettan els a las quatter persunas en giuria mintgamai var 20 pleds. Vitiers vegnan lura var 50 propostas dal public e da la giuria. Quella elegia silsuenter il pled da l’onn, sco er ils pleds da l’onn sin plazza dus e trais. Per il pled rumantsch ha la ZHAW analisà quest onn var 32’000 texts cun 8,2 milliuns pleds. Quai èn en emprima lingia texts schurnalistics.
La Lia Rumantscha è responsabla per la giuria en la Svizra rumantscha. A questa giuria sa participeschan 9 persunas. Ellas represchentan ils divers idioms, derivan da differentas spartas e funcziuns, giuvens e pli vegls, quest onn cun sis dunnas e trais umens.
Pled rumantsch dals davos onns
- 2023 Solarexpress
- 2022 mancanza
- 2021 respect
- 2020 mascrina
- 2019 il luf
- 2018 il derschalet (nausch siemi)
- 2017 ils flutgets (floccas per müesli, per bizochels, per scrottas da naiv)
- 2016 il barbagiat (mal ils musculs)
- 2015 il schischuri (virivari)
- 2014 far linlogn (sa laschar temp)
- 2013 il raffader (der Abzocker)
- 2012 l'arsuc (guaffen per trair en chalzers)
- 2011 tgutglar (far tup, far da tgutg)
- 2010 gnochergnar (fa da char)
- 2009 la vaccinaziun
- 2008 europeada
- 2007 las elecziuns
- 2006 la sessiun
- 2005 la porta alpina
- 2004 las mesiras da spargn
