Sch'i vegn en Svizra cugliunà e lavà daners, siglientà bancomats, corrut funcziunaris, attatgà in collavuratur da la SBB, sustegnì gruppaziuns terroristicas u er dà vinavant savida en l'exteriur per far armas, lura è quai tut tenor in cas per Maric Demont (45). Il Lumnezian, oriund da Vella, è numnadamain dapi il 2022 derschader al Tribunal penal federal a Bellinzona.
Che las tematicas dals cas èn propi fitg vastas, mussa er in pitschen sguard sin ils trais cas actuals che la curt penala tracta ussa u proximamain a Bellinzona. Quai va davent da geniturs che duain avair sustegnì finanzialmain lur figl ch’è ì en Siria tar la gruppaziun terroristica «IS», vi tar il cass d’ina persuna ch’ha para pitgà in'accumpagnadra da trens da la SBB, fin al cas che duas persunas duain avair engulà 600 milliuns francs or d’in fond da la Malaisia.
Tuts e tuttas fan tut
Cler tge cas che Maric Demont survegn, ch'è in dals 13 derschaders e derschadras a la curt penala dal Tribunal penal federal a Bellinzona, n'è betg gia da l'entschatta cler. Pertge a la dretgira èsi reglà uschia che mintga derschadra e mintga derschader fa mintga tematica, n'importa betg da sias abilitads, da sias experientschas u er preferientschas. «Tuts e tuttas fan tut ils cas», declera l'um da 45 onns che pendulescha per la lavur mintgamai da Turitg a Bellinzona. Uschia ch'el na po betg esser segirs, d'adina pudair far ils cas da criminalitad economica, pia ils cas nua ch'i va per daners e ch'el fa er fitg gugent.
«Il sulet criteri co ils cas vegnan repartids sin ils singuls derschaders è il linguatg», declera Maric Demont. «Jau per exempel tract ils cas da linguatg tudestg.» Cas per rumantsch na datti betg per il sulet derschader che discurra rumantsch a la curt penala federala a Bellinzona.
Sa legrar sin quai che vegn
Sasez vesa el sco in carstgaun positiv. E perquai sa legra el er adina da pudair guardar tge per novs cas che vegnan al Tribunal penal federal ch'el po tut tenor lura er tractar sco derschader. Tge che fa plaschair a Maric Demont vi dals novs cas che vegnan po bain variar. I po per exempel esser che las persunas involvidas èn interessantas per e u forsa er las dumondas giuridicas. L'emprim pass ch'el fa sco derschader cun leger l'accusaziun dal nov cas è per el sco giurist adina insatge dal pli bel. Pertge qua vesa el cun leger per tge ch'ina persuna vegn accusada er gist sch'il cas è giuridicamain interessant u betg uschia.
Leger l'accusaziun d'in nov cas è adina insatge dal pli bel. Il process è era insatge bel. Suenter scriver la decisiun è plitost in zic dira lavur.
Il dun d'eruir il coc
Ch'el preferescha cunzunt ils cas economics ha pliras raschuns. Per l'ina pervia da sia lavur avant da vegnir derschader. Uschia ha el per exempel lavurà dus onns tar la Surveglianza federala dals martgads da finanzas (FINMA) e set onns tar la procura publica da Turitg en il sectur da criminalitad economica. Per l'autra plascha al giurist er fitg bain l'entira dimensiun e constellaziun en quests cas economics.
«Jau crai che quai èn ils cas cun adina las pli bleras actas», constatescha Maric Demont. «E lura ston ins avair in tschert talent da chattar or tge ch'è il central.» Far quai memia detaglià e vulair leger mintga ordinatur maina tenor el betg ad ina fin, mabain plitost ad in collaps. E perquai dovria quai tar quests cas, er in tschert sistem co prender per mauns els.
Fitg interessant chatta el quests cas economics, er perquai ch'el è da l'avis ch'i haja qua fitg blers buns advocats ed advocatas ch'emprovian da batter per lur clients.
Ils cas ch'jau fatsch cun cor e gugent èn ils cas economics.
Grev da magunar
Da l'autra vart sa fatschenta el insumma betg gugent sco derschader cun cas da persunas extremistas. Quellas persunas vivan per el en in uschè auter mund, ch'el ha bregia da chapir ellas e lur motivaziun. «Nua ch'ellas van lura a far guerra, er cun esser per part creschidas si en Svizra, è grev da chapir e d'acceptar», dat el d'entellir. Vitiers vegn ch'el sto sco derschader er guardar tschertas causas che quellas persunas han sin lur telefonins ch'èn grevas da magunar. Be uschia po el sco derschader giuditgar a la fin, sche quest material sin il telefonin è propi betg lubì.
Quels han lura sin lur handys blers videos ch'èn propi trests e grevs be gia da consumar e vesair quai.
Cas che fan quitads ad el na datti dentant betg uschè bler. Pertge per el è quai in zic sco da guardar la «Tagesschau» cun sias bleras novitads negativas. E cun esser el coc in optimist, emblidia el quels cas uschè svelt ch'el giaja a chasa. Perquai n'ha el tut en tut er betg uschè problems cun da quels cas, co el sincerescha.
Cumpassiun è pitschna
Cumpassiun cun las persunas avant dretgira ha il derschader Maric Demont en scadin cas fitg pauca. Pertge el ha il sentiment ch'il stadi svizzer va be per las persunas ch'han er merità da vegnir messas avant dretgira. «Vitiers vegn», co el precisescha, «che las bleras persunas condemnadas gnanc ston ir en praschun, sch'ellas sa cumportan endretg ils onns suenter la sentenzia.»
Quest sentiment da cumpassiun è dentant stulì cun ils onns e la lavur. Pertge el sa regorda anc fitg bain cura ch'el aveva fatg ses emprim praticum tar la procura publica avant passa 20 onns e ch'el aveva lura gì cumpassiun cun in inculpà e pensà: «Oh quest pauperet! Ussa sto quel esser qua avant il procuratur.»
Jau hai fitg pauca cumpassiun cun quels ch'èn avant dretgira.
Ussa passa 20 onns pli tard e sco derschader al Tribunal penal federal èsi ad el cunzunt impurtant da pudair porscher a tuttas persunas avant dretgira in process fair. El na vul betg sentenziar insatgi per insatge ch'el n'ha betg fatg. Uschiglio crai Maric Demont ch'el na pudess probablamain betg pli durmir uschè bain sco ussa.
Mes maletg dal mund è restà positiv.
Ses maletg positiv dal mund e da la glieud è en mintga cas restà. E quai er sch'el ha ils ultims onns sco procuratur public e derschader bain gì da far tut en tut cun enqual persuna criminala. «Jau sun ina persuna plitost positiva», concluda el.
In «K» causa Marie
Che Maric Demont ha in prenum spezial che n'è betg uschè derasà en Svizra, ha el gia baud percorsch. Adina puspè en sia vita è ses prenum numnadamain vegnì ditg u scrit fallà. Uschia ch'el ha er gia survegnì brevs ch'eran adressadas ad ina Marie Demont. En ses giuvens onns ha quai disturbà el d'adina puspè vegnì numnà Marie u Mario. «Jau hai perquai pensà da far simpel a mai», sa regorda il Lumnezian, «ed hai sco teenager cumenzà a scriver Maric cun in k.»
Puspè cumenzà a scriver ses prenum co el stat en il pass, ha el lura pir suenter la maturitad a la scola chantunala a Cuira. «Jau sper che mia matura quinta tuttina», di el cun in surir. En mintga cas ha el cun turnar enavos tar Maric puspè dapli da curreger ses visavi. Savens vegnia el ussa numnà «Maritsch».
Vella è patria nr. 1
Er sch'el viva gia passa 20 onns en la Bassa, vesa Maric Demont sasez anc adina sco Grischun. «Sch'jau sun en vacanzas u sch'jau emprend d'enconuscher nova glieud, lura ditg jau adina ch'jau sun dal Grischun e betg da Turitg», constatescha il Lumnezian che stat dapi enqual onn puspè a Turitg.
E quai bain ch'el sa senta en sasez il pli fitg da chasa a Turitg en sia abitaziun ensemen cun sia dunna e ses uffants. Il Grischun, la Lumnezia sco er Vella èn dentant fitg impurtant per el. «Jau sun gist stà en vacanzas en il Giapun ed hai per ma sentir propi enavos en Svizra, l'emprim anc stuì ir a Vella», manegia l bab da famiglia ch'è dapi bun 15 onns maridà cun ina Giapunaisa. «Mintga duas fin trais emnas dovr jau quest element grischun per pudair tancar energia.» Vella vesa el perquai era sco sia «patria numer 1».