La gronda part dals chors è naschida il temp suenter la revoluziun franzosa (1799) e la guerrra dal Sonderbund. La dictatura da Napoleun e la confruntaziun guerrila tranter frars en l'agen pajais han finalmain quietà ils confederads. En l'entira Svizra èn sa furmadas uniuns, en spezial chors, societads da musica, uniuns da tiradurs e da sport. Malgrà las differentas finamiras avevan tut las uniuns ina caracteristica communabla: il patriotissem.
Ils chors en il Grischun
Ils emprims chors en il Grischun èn stads ils chors da Maiavilla (1828), Zizers (1831), Tusaun (1836), Igis e Trin (1838), Jenins (1845), Flem e Cuira (1848), Savognin (1849), il chor Ligia Grischa Glion (1852), il chor da la Mantogna (1855) e da Schiers (1856). Durant questa epoca èn vegnids fundads mo paucs chors maschadads en il Grischun, numnadamain ils chors d'Andeer e Trin (1848), il Domchor Cuira (1854) sco er il Cor masdà Tschlin.
In fin dus chors en mintga vitg
Cun il temp aveva bunamain mintga vitg in fin dus chors. In uniuns èn vegnidas fitg enconuschentas grazia a lur bel chant, per exempel il Chor viril Cuira, il Chor viril Trun, il Chor viril-baselgia Razén, il Chor viril-baselgia Savognin, il Cor viril Samedan, il Chor mischedau Suraua ubain il Cor masdà Tschlin. Fitg impurtantas èn vegnidas las grondas uniuns da valladas, sco per exempel ils chors virils rumantschs Engiadina Bassa, Surses, Alvra, Lumnezia, Ligia Grischa, u las furmaziuns maschadadas Chor da giuvenils grischun, Rudè da chant Engiadina, Coro Proget, Chor Surselva, cantus firmus surselva. Oz dum l'associaziun chantunala grischuna 144 chors cun 4500 chantaduras e chantadurs.
Uniun tetgala
Il 1852 è sa constituida l'Uniun chantunala da chant dal Grischun. In'impurtanta incumbensa da l'uniun è da realisar, per regla mintga sis onns, las festas da chant chantunalas. Fin oz hai dà 24 da quests arranschaments, l'ultima giada il 2006 a Cuira. La proxima è ils 9-10 da zercladur 2012 a Trun.
Svilups e moviments
La gronda part dals chors grischuns ha surmuntà detg bain ils 160 onns dapi la fundaziun da l'Uniun chantunala da chant dal Grischun. Sa chapescha ch'igl ha dà buns e nauschs temps. Il nivel da la cultura da chant trilingua dal Grischun è anc oz remartgabla en cumparegliaziun. Era a Trun vegn puspè chantà da cor chanzuns cun autras regiuns da noss pajais.
Co enavant?
Deplorablamain cumbattan blers chors per lur existenza. Per l'ina mancan ils commembers, damai che la populaziun da las regiuns perifericas sa reducescha adina dapli, per l'autra n'han ils chantadurs giuvens savens nagin plaschair da chantar en in'uniun instituziunalisada. Sch'els chantan, lura prefereschan els chors da project.