Avant 100 onns, ils 10 da favrer 1923, è mort il fisicher tudestg Wilhelm Conrad Röntgen, che n’ha betg mo revoluziunà la medischina cun sia scuverta, mabain era varsaquants auters champs. La saira dals 8 da november 1895 aveva el scuvrì ils uschenumnads «radis X» – e quai per casualitad.
Durant emnas n’avev’jau tradì a nagin insatge da mia scuverta. A mia dunna hai jau mo ditg, sche la glieud vegniss a savair da quai che jau fatsch, schess ella: 'Il Röntgen vegn bain nar!'
Cura che Röntgen aveva publitgà sia invenziun, era la sensaziun scientifica sa derasada sco in fieu enturn l’entir mund. Il scienzià modest ed introvertì era daventà in star da medias. L’onn 1901 aveva el survegnì l’emprim premi Nobel per fisica.
Röntgen aveva considerà ils radis sco servetsch a l’umanitad ed aveva perquai desistì da patentar l’invenziun – oz numnass ins quest principi «Open Source». Medis sin tut il mund avevan alura radiografà cun ils radis, ch'avevan ussa num radis Röntgen.
Ins era fascinà da la nova pussaivladad da pudair guardar en il corp uman. I deva era preschentaziuns publicas sin fieras, blera glieud vuleva far profit dals radis.
Tge ch'aveva dentant mancà: La conscienza da las ristgas entras la radiaziun. Quai aveva chaschunà tschients d’unfrendas, persunas ch’eran bunamain vegnidas irradiadas e ch’eran suenter mortas, per il pli pervi da cancer. Da l’autra vart dumbr'ins oz milliuns da vitas salvadas entras ils radis Röntgen.
Ils apparats moderns chaschunan ina radiaziun bler pli pitschna. Ils radis èn dentant anc adina ils medems sco dal temp da Röntgen.
Ils radis èn oz indispensabels tant en la medischina, en la tecnica, sco era en auters secturs scientifics. Per exempel en l’archeologia, la perscrutaziun dal cosmos u da la radioactivitad.
La biografia remartgabla da Wilhelm Conrad Röntgen cun la scuverta dals radis, in sguard sin ses relasch en la medischina e daco che Röntgen era er in zic «in dals noss» – in Grischun, udis en la Marella.
Fotografias istoricas da la vita da Röntgen
-
Bild 1 von 7Legenda: La chasa paterna da Wilhelm Conrad Röntgen a Lennep en Germania. Röntgen-Kuratorium Würzburg e.V.
-
Bild 2 von 7Legenda: Röntgen (a dretga en il maletg) cun commilitons da Turitg. Röntgen-Kuratorium Würzburg e.V.
-
Bild 3 von 7Legenda: August Kundt, professer da fisica a Turitg e mentur da Röntgen. Röntgen-Kuratorium Würzburg e.V.
-
Bild 4 von 7Legenda: Ils Röntgens sin viadi vers Puntraschigna – destinaziun da vacanzas frequenta per s’entupar cun amis. Röntgen-Kuratorium Würzburg e.V.
-
Bild 5 von 7Legenda: Famiglia Röntgen en il ravugl da ses amis tar in congedi communabel a Puntraschigna – fotografia fatga da Röntgen cun scludider automatic (enturn 1894). Röntgen-Kuratorium Würzburg e.V.
-
Bild 6 von 7Legenda: La dunna da Wilhelm Conrad Röntgen, la Turitgaisa Bertha Röntgen. Röntgen-Kuratorium Würzburg e.V.
-
Bild 7 von 7Legenda: Würzburg dal temp da Röntgen – ina fotografia fatga da Röntgen sez. Röntgen-Kuratorium Würzburg e.V.