Gia la mesadad dal 2024 è passada – la mesadad da quest onn che vala sco superonn dad elecziuns e tras quai sco gronda emprova per la democrazia. Circa la mesadad da la populaziun mundiala, damai quatter milliardas umans, è clamada en ina sessantina da pajais a las urnas. «Vita e cretta» tutga cun ina seria il puls dad insaquants da quests pajais. Noss focus: la religiun.
Il superonn dad elecziuns en la Vita e cretta
L'ediziun la pli actuala, «Ils Stadis Unids, Dieu e la bibla» è dals 22 da settember.
En il decurs da l'onn ha la Vita e cretta fatg anc autras visitas (guardar sut):
- 21 da favrer – l'Iran elegia ses parlament: «L'Iran, ils mullahs e las dunnas»
- 17 da mars – la Russia elegia Putin: «La Russia, Putin e la baselgia russ-ortodoxa»
- 31 da mars – en la Tirchia èn elecziuns communalas: «La Tirchia, Erdogan e l'islamisaziun»
- 19 d'avrigl enfin il prim da zercladur – elecziuns en l'India: «L'India, Modi ed il gieu cun il fieu»
- 9 da zercladur – l'Uniun europeica elegia ses parlament: «L'UE, las valurs cristianas e la sfida da dretga»
- 25 d'avust – in facit intermediar «Suspirs e surpraisas – il superonn dad elecziuns, la religiun e la democrazia»
Numericamain è l’India la democrazia la pli gronda dal mund – en terms da pussanza èsi ils Stadis Unids da l’America. Perquai guarda il mund cun bucca averta sin quest cumbat electoral. In cumbat ch'ha survegnì questa stad ina dinamica nunspetgada – cun il president actual Joe Biden, ch'è sa retratg sco candidat, l'attentat sin l'anteriur president e candidat actual republican, Donald Trump, e la nominaziun da la vicepresidenta actuala, Kamala Harris, sco nova candidata democrata per il presidi.
En sia ediziun dals 22 da settember ha la Vita e cretta tutgà il puls als Stadis Unids. En la fevra dal cumbat electoral dat en egl quant centrala che la religiun è en il discurs ed en la politica americana.
22 da settember – Dieu è omnipreschent en la politica americana
En ils Stadis Unids è Dieu omnipreschent. Sin ils dollars stat «In God we trust» ed a la fin da mintga discurs politic da vaglia tutga la furmla «God bless America». Sper Dieu e la religiun na para da manar speravia nagina via, Claudia Franziska Brühwiler:
L’America è simplamain, e quai stgatschain nus savens, respectivamain n’èsi betg conscient a nus, sin in auter continent per quai che reguarda la religiusadad. Nus avain savens l’impressiun che l’America saja sco l’Europa dal vest. Gist sch’i va per religiusadad è l’America en sasez tut autra.
Tut tenor enquista schessan en ils Stadis Unids tranter 41 enfin 55% da la glieud che religiun haja ina auta valur en lur vita. En l’Europa dessi valurs sumegliantas pir en pajais sco la Grezia, la Rumenia o la Moldavia. E perquai haja la religiun er in’auta valur en la vita politica, di la professuressa. En il cumbat electoral signifitgass quai tranter auter:
Sco candidat ston ins bunamain tematisar l’atgna religiusadad e l’atgna cretta. In sguard en l’istorgia mussa che nagin president ha admess dad esser ateist, n’er in pitgader sco Donald Trump betg. Er in, ch’ins astga, sco uman divorzià pliras giadas, numnar pitgader, er el admetta dad esser crettaivel.
Resguardond la rolla centrala da la religiun daventa in’istorgia cun Donald Trump, quella dad el e sia atgna ediziun da la bibla, enina main scurrila e plitost consequenza logica da l’argumentaziun en tschertas parts da la vita politica dals Stadis Unids.
… è professuressa titulara per pensar politic american e per cultura a l’Universitad da Son Gagl, nua ch’ella ha promovì en scienza dal stadi (Dr. rer. publ.) ed abilità en americanistica. Sia perscrutaziun tar il conservativissem american ha manà ella a differentas scolas autas, dal college d’elita Amherst enfin tar la Fundaziun Thomas Jeffersons, la University of Virginia. Sco ultima è cumparida sia monografia «Out of a Gray Frog: Ayn Rand’s Europe» (Lexington Books, 2021), che sa deditgescha a l’istorgia da recepziun da la visiunaria libertara Ayn Rand. Per sia lavur tar il Trumpissem ha ella survegnì dal chantun Turgovia il 2023 il premi da perscrutaziun Walter Enggist. Ella (*1982) viva cun ses um e lur dus figls a Winterthur.
Er la cuntracandidata democrata, Kamala Harris, vegn a dir tenor Claudia Franziska Brühwiler anc qua e là ad occurrenzas en il cumbat electoral da sa sezza dad esser crettaivla. Enfin uss n’haja ella anc betg fatg quai explicitamain. Quai haja far cun il fatg ch’ella saja pir dapi curt temp en modus da cumbat electoral ed er cun quai ch’ella sa drizzia ad autras electuras ed electurs che Trump.
21 da favrer – l'Iran elegia ses parlament
La scienziada da religiun Farida Stickel sa maina ad in viadi en l'Iran, nua che 90 milliuns umans duajan eleger in nov parlament. Gia il num uffizial – Republica Islamica Iran – mussa che la religiun gioga ina rolla centrala. Ils umans en l’Iran èn dentant tut auters che cuntents cun l’interpretaziun da religiun da lur manaders. La pli gronda part dals umans patescha da la dictatura religiusa e lur resistenza finescha en praschuns e sin santeris.
Farida Stickel raquinta dad in pajais dischillusiunà, nua che mintga moviment vegn surveglià dal stadi repressiv e nua che mintga moviment po vairamain esser il davos. Da quai dat perditga er la revoluziun entant taschentada brutalmain – quella cun il motto «dunna – vita – libertad».
17 da mars – la Russia elegia Putin
L’istoricher e scienzià da religiun Rolf Bossart dat invista en la Russia, nua ch’il president Wladimir Putin vegn reelegì questa fin d’emna – tge ch'era gia enconuschent, avant che las urnas eran insumma avertas.
Per quel resultat d’elecziun ha procurà l’autocrat Putin cun ses apparat da pussanza gist sez – maun en maun cun la baselgia russ-ortodoxa. In’allianza tut autra che sontga, ma fitg effectiva.
31 da mars – en la Tirchia èn elecziuns communalas
Questas elecziuns ristgan da cementar la forza dad ina pussanza, che na stuess tenor lescha tirca betg giugar ina rolla en la Tirchia laicistica – numnadamain la religiun islama. Il motor da quest svilup stat a la testa dal stadi, igl è il president Recep Tayyip Erdoğan.
Co funcziuna l'islamisaziun tenor il gust dad Erdogan? Tge vuschs vegnan vairamain taschentadas en Tirchia? E tge pussanza dat la renaschientscha da las religiuns als potentats ed autocrats en il mund? L'istoricher ed anteriur professer titular per istorgia dal temp nov, Hans-Lukas Kieser, dat respostas.
19 d'avrigl enfin il prim da zercladur – elecziuns en l'India
Sche l'India elegia è en sasez clamada mintga dieschavla persuna da la populaziun mundiala a l'urna. Las elecziuns en la pli gronda democrazia dal mund durant sis emnas. Las urnas vegnan transportadas cun helicopters, bartgas e perfin elefants tar las votantas ed ils votants, scrivan las agenturas da novitads.
Per la Vita e cretta dat l’anteriur schurnalist e diplomat svizzer Bernard Imhasly in sguard en il mintgadi dal pajais, nua ch'el abita dapi 40 onns.
Era sche 956 milliuns umans da tut l'India èn clamads ad eleger favurisescha lur primminister cleramain ina part dad els, ils hindus. Quai fa el cun in naziunalissem adina pli ferm e pli evident. L'ultima gronda demonstraziun da sia pussanza è stada l'inauguraziun dad in tempel hinduistic nov – construì sin las ruinas dad ina moschea.
9 da zercladur – l'Uniun europeica elegia ses parlament
27 stadis cun var 360 milliuns umans cun dretg da vuschar elegian durant questa fin d’emna las represchentantas ed ils represchentants da lur parlament communabel a Brüssel.
In che observa tge che curra e passa en la metropola da l'Uniun europeica è il correspundent da SRF, Andreas Reich. Vita e cretta ha discurrì cun el davart las elecziuns, las forzas da la dretga e la rolla surprendentamain laterala da las baselgias en quest’uniun da pajais che sa refereschan en ina u l'autra maniera sin ragischs cristianas.
25 d'avust – entant in onn d'elecziuns 2024 cun suspirs e surpraisas
Nus avain dumandà l'istoricher ed anteriur professer titular da l’Universitad da Turitg, Hans-Lukas Kieser, co che la democrazia è sa battida fin uss e tge che la religiun ha contribuì – ina bilantscha intermediara cun suspirs e surpraisas.
L’onn d’elecziun haja purtà enfin la fin d'avust bunas e nauschas novas. Dad ina vart sajan preoccupaziuns vegnidas confermadas, di Hans-Lukas Kieser. Per exempel sch’ins guarda en la Russia, nua che la rolla da las elecziuns era da confermar in resultat cler gia ordavant, numnadamain la reelecziun dal president Putin.
Da l’autra vart saja il president da l’India, Modi, bain vegnì reelegì, ma betg cun in tal bun resultat che spetgà. Ed er il moviment vers dretga, che las elecziuns europeicas han gì per resulta, n’hai betg procurà per che la testa da l’uniun europeica saja vegnida spezialmain da dretga:
En fin uss avain nus vesì tar la democrazia er vitalisaziun, cun surpraisas ed er cun tratgs positivs. Il pli impurtant per nus ed er il proxim che vegn ad avair lieu en las elecziuns en ils Stadis Unids.
Cun vista en l'avegnir, tar las super-elecziuns en il super-onn dad elecziuns , numnadamain quellas en ils Stadis Unids da l'America (en la Vita e cretta lura ils 22 da settember ed ils 10 da november), è Hans-Lukas Kieser daventà questa stad pli optimistic:
Guardond la cuntrada politica mundiala dastgan ins avair in zic dapli buna speranza che anc avant radund dus mais. Lura valeva anc ina victoria da Donald Trump sco probabla u almain fitg pussaivla.
Areguard la rolla da la religiun tar las elecziun è sa mussà en la seria da la Vita e cretta che l'idea che la religiun haja mo anc ina rolla subordinada en il process politic è in'idea ord vista europeica. Gea, quella vista saja perfin eurocentrica, è persvadì il professer che docescha actualmain istorgia a l'Universitad da Newcastle (Australia):
Igl è ina trumpada eurocentrica, da crair che l’impurtanza da la religiun è sa sminuida. La religiun gioga ina gronda rolla en il mund, surtut la furma politisada da la religiun.
Betg cler n'era enfin la fin da redacziun da questa Vita e cretta tge che succeda en il Proxim Orient. Tut tenor, di Hans-Lukas Kieser, possia la reacziun da l’Iran e sias forzas alliadas en lur conflict cun l’Israel sbuccar en ina guerra vairamain gronda e render puspè probabla ina victoria da Trump en ils Stadis Unids.
è actualmain professer per istorgia a l’Universitad da Newcastle (Australia). Avant professer titular a l’Universitad da Turitg. Expert per la transfurmaziun en il Proxim Orient a la fin da l’era osmana e per ils svilups enfin al temp contemporan. Sias publicaziuns èn cumparidas en pliras ediziuns e linguas, tranter auter er en tirc, curd e persic.
Tar sias publicaziuns tutga er «Nahostfriede ohne Demokratie. Der Vertrag von Lausanne und die Geburt der Türkei 1923 » nua ch’el è s’occupà cun il contract da pasch da Losanna e la rolla che quel ha gì per il svilup da maioritads e la persecuziun da minoritads en il Proxim Orient.
27 d'october – Uruguai, la Svizra da l'America latina
Uruguai ha elegì il president ed il parlament. Vita e cretta ha tutgà il puls en il pajais che n'ha betg Nadal e nua che l'emna sontga ha num emna da turissem – Uruguai è numnadamain in pajais laicistic amez in continent catolic.
